Geachte leden van de Provinciale Staten van Fryslân,
Op 17 mei 2022 vernamen wij via de media dat het college van Gedeputeerde Staten het
voorstel heeft gedaan de komende jaren structureel 7,2 miljoen euro te bezuinigen, waarvan 1,6
miljoen op de brede kunstinfrastructuur (inclusief musea), programmalijnen en Fries. De culturele
sector in Fryslân is geschokt over deze aankondiging en de bijbehorende stukken waarbij zij op geen
enkele manier betrokken is geweest. Dat Gedeputeerde Staten nu voorstelt het mes te zetten in de
culturele infrastructuur van Fryslân is verbijsterend en volstrekt inconsequent.
Grote ambities
In de cultuurnota Nij Poadium (2021-2024) wordt de bijzondere infrastructuur van Fryslân nog
geroemd, wordt er geïnvesteerd in een hoogwaardig aanbod van professionele musea en
kunstinstellingen en is er aandacht voor vernieuwing, experiment (talent)ontwikkeling, (jonge)
makers en diversiteit. Als sector hebben wij samen met de provincie enorm veel tijd en energie
gestoken in het komen tot een gedegen cultuurbeleid en infrastructuur met meerjarige financiering.
Juist voor die organisaties die provinciaal opereren en dus niet (alleen) via Rijk of gemeenten kunnen
worden gefinancierd. Sinds 2021 is dat werkelijkheid en wordt een groot aantal zeer diverse en
waardevolle organisaties meerjarig ondersteund. Daarvoor is in 2020 een nieuwe systematiek
opgetuigd, een systematiek waarvan de evaluatie nog niet eens is afgerond!
De culturele sector draait op mensen, op menselijk kapitaal. Mensen die eerst met enorme energie
hebben gebouwd aan deze hernieuwde sector en die het loodzwaar hebben gehad de afgelopen
twee jaar. De sector is juist nu kwetsbaarder dan ooit. Dit voorstel van Gedeputeerde Staten geeft
ons als sector het gevoel dat we niet serieus worden genomen in een tijd waarin juist rust en
vertrouwen nodig zijn.
Streep erdoor
Met deze bezuinigen blijft weinig over van de brede welvaart, de Fair Practice Code, het binnenhalen
van (inter)nationaal geld en van de relaties die we landelijk hebben opgebouwd. Ze zullen leiden tot
het omvallen van organisaties en de uitstroom van goede mensen, die het in de coronacrisis nog net
hebben gered. Het betekent het einde van belangrijke ontwikkelingen in de sector en schopt haar
decennia terug in de tijd.
Het lijkt alsof het door Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten vastgestelde toetsingskader nu
ineens niet meer aan de provinciale taak van een regionale culturele infrastructuur voldoet. Dit komt
over als politiek bedrijven met een op dit moment zeer kwetsbare culturele sector. Bezuinigen op
kunst en cultuur is niet alleen “pijnlijk” zoals gedeputeerde Douwstra het omschrijft, maar ronduit
desastreus voor de brede culturele sector en daarmee voor de Friese mienskip.
Zero Based Budgetting
In het rapport Zero Based Budgetting Fase 2 wordt hiermee echter geen rekening gehouden. Sterker
nog, het gehele rapport is een puur technische analyse van wel of geen provinciale kerntaken. Dit
komt ons voor als een vreemde manier van redeneren en niet realistisch in een tijd waarin we als
mienskip voor zulke grote opgaven staan. Daarbij gaat een onderzoek op basis van een benchmark
per definitie voorbij aan het Frysk-eigene. De sector heeft juist nu behoefte aan rugdekking vanuit de
politiek en hulp bij investeren in een sterke sector.
Het rapport concludeert dat de Musea en Kunstinfrastructuur maar gedeeltelijk als smalle provinciale
kerntaak kan worden aangemerkt, zonder inhoudelijke onderbouwing. In het voorstel aan uw Staten
wordt vervolgens aangegeven dat nader onderzocht moet worden welke organisaties en taken wel of
niet tot provinciale kerntaak kunnen worden gerekend. Hoe kan er dan al wel een bedrag zijn
bepaald? Waar komt dat bedrag vandaan en hoe wordt het verdeeld over de onderdelen?
2
Waar is de analyse van de consequenties van dit besluit? Waarom is er überhaupt gekozen voor een
bezuiniging op kunst en cultuur en wordt de pijn niet verdeeld over alle onderdelen van de ruim 15
miljoen aan ‘structurele zoekruimte’?
Daarnaast is het rapport niet consequent. In hoofdstuk 3 wordt de taak van de provincie op cultuur
omschreven: “… de provincie met name verantwoordelijk voor de regionale infrastructuur op dit
terrein. Dan gaat het om de grotere culturele instellingen die voor een aantrekkelijk regionaal
voorzieningenniveau cruciaal zijn en waarvoor steden alleen niet kunnen opdraaien en
ondersteunings- en opleidingsinstellingen van (boven)regionaal belang.” Vervolgens wordt in de
argumentatie aangehaald dat alleen opleidingen en steuninstellingen cruciaal voor het culturele
systeem in Fryslân zouden zijn. Dit komt niet overeen met de taak die de provincie voor zichzelf heeft
omschreven. Waartoe leid je mensen op als er geen uitvoerende organisaties meer zijn? Welk
aantrekkelijk regionaal voorzieningenniveau blijft er over na deze bezuiniging?
Landelijk
Al jaren wordt door de provincie Fryslân geklaagd dat er te weinig rijkssubsidies naar de culturele
sector in Fryslân gaan. De investeringen van het afgelopen decennium hebben wel degelijk zijn
vruchten afgeworpen en geleid tot een hogere kwaliteit en het binnenhalen van meer landelijk en
Europees geld. Die investering wordt zo volledig teniet gedaan. Terwijl er landelijk structureel extra
geld voor cultuur beschikbaar komt. Want vergeet niet dat de Friese culturele sector geen aanspraak
zal kunnen maken op deze landelijke middelen. Rijksgeld zal niet langer deze kant uitkomen als er
geen provinciale cofinanciering tegenover staat.
“Zonder cultuur wordt het leven schraal, dof en bleek”, schrijft staatssecretaris Gunay Uslu, “zonder
cultuur ontbreken inspiratie, plezier en verbinding”. Kunst en cultuur zijn broodnodig voor een
gezonde en gelukkige mienskip, zij zijn de maatschappelijke bouwsteen die als geen ander zin kan
geven aan een mensenleven. Het college van Gedeputeerde Staten heeft het zelf als volgt
omschreven: Fryslân biedt een blijvend vernieuwend podium voor een hoogwaardig en bruisend
cultureel klimaat en is hiermee een culturele, maatschappelijke en economische trekker. Dan is deze
voorgestelde bezuiniging kapitaalvernietiging en het onderuithalen van de eigen overkoepelende
missie van brede welvaart en ‘Lok op 1’.
En laten we niet vergeten dat de voorgestelde bezuiniging betrekking heeft op het structurele budget
voor cultuur. Per 2025 is de voortzetting van de tijdelijke budgetten voor cultuur – waar nu o.a.
Arcadia en diverse organisaties, functies, makers en projecten uit gefinancierd worden zoals
cultuureducatie – nog zeer onzeker en afhankelijk van de verkiezingsuitslag. De financiële pijn zou dus
nog wel eens veel groter kunnen zijn.
Helpt u mee?
U kunt het tij keren! Help ons om het culturele ecosysteem te behouden én te versterken.
Daarom roepen we Provinciale Staten op: breek niet af waar zo succesvol in is geïnvesteerd de
laatste jaren. Wij vragen uw Staten dan ook om het college van Gedeputeerde Staten te herinneren
aan de hierboven genoemde woorden en niet in te stemmen met het bezuinigingsvoorstel op
cultuur. Wij vragen de staten daarom:
• Dat Gedeputeerde Staten een actieve rol oppakt als aanjager van slimme en effectieve
samenwerkingen met de culturele sector, andere overheden (gemeenten, noordelijke
provincies, rijk) die co- financiering binnen brengen;
• Gedeputeerde Staten de opdracht te geven voor een analyse met kansen en bedreigingen
vanuit de blik van brede welvaart in plaats alleen maar te kijken naar wettelijke taken;
• Voorliggende bezuinigingen niet goed te keuren bij gebrek aan inzicht in consequenties wat
mogelijk gaat leiden tot grotere en onomkeerbare schade in de culturele sector.
3
Mogen we op u rekenen?
Hoogachtend,
De Friese provinciale culturele instellingen, festivals, musea, professionele kunstenaars,
amateurkunst-beoefenaars en -instellingen en andere culturele en maatschappelijke spelers
Leeuwarden UNESCO City of Literature
Slieker Film
Noordelijk Film Festival
Fries Film & Audio Archief
Iepen Doek
Schouwburg De Lawei
Simmerdeis, theater en muziekfestival
Popfabryk
New Noardic Wave
Friesland Pop
Kunstacademie Friesland
Museumfederatie Fryslân
STUFT
Koninklijk Eise Eisinga Planetarium
Het Achterland
Fries Scheepvaart Museum
Natuurmuseum Fryslân
FERS
Museum Dr8888
CityProms
Welcome to the Village
VHDG
Fries Landbouw Museum
Oerol
Explore the North
Media Art Friesland
FRIA
Cultuur Kwartier Sneek
De Koornbeurs
Jeugd Dans Opleiding Fryslân
Opera Spanga
Pier21
SAKO (Bond van Zangkoren)
Ivgi&Greben
Arcadia
Tryater
Meeuw Jonge Theatermakers
De Moanne
BROEI
Over de Drempel
Keunstwurk
Illustere Figuren
Het Generatiehuis
Organisatie van Muziekverenigingen in Fryslân (OMF)
4
Tresoar
Afûk
Museum Belvédère
Fries Museum
Keramiekmuseum Princessehof
Fries Verzetsmuseum
Stadsschouwburg De Harmonie
Nootstroom
Oranjewoud Festival
Kunsthuis SYB
NNO
Noorderlicht
Fries StraatFestival