Yn de santiger jierren rekket Iris as se 16 jier is troch ferfelende omstannichheden yn in kleaster en wurdt siik. As se nei in skoft har depresje oerwûn hat beslút se om non te wurden.
Letter, jierren letter, nimt se de beslissing om der út te stappen. Se begjint in nij libben en reizget troch it hiele lân. Fan east nei west, fan noard nei súd. Wat har dwaande hâldt? ‘ Dat giet nimmen wat oan’, seit se. ‘ Want ik praat mei gjin minske’.
Jellie rebellearret tsjin har âlden, foaral tsjin har heit. Dy wol neffens har har hiele libben bepale. Hy bepaalt wol wa’t har freonen binne en hy hat âlderwetske ideeën oer har skoalle-oplieding.
Yn dizze monolooch spilet se, allinne, ferskillende foarfallen út har libben, foaral fan de lêste tiid. Har heit trappearret har as se mei har freon de earste kear op bêd wol, se bedriget har heit, har freon lit har foar in oar famke sitte.
Dochs hat se ien kear sûnder foarbehoedmiddel mei har freon op bêd west, is se no yn ferwachting of net? Se sit oer dy fraach yn op’e jûn fan har jierdei, dy’t se allinne fiere moat. Sil se har mem belje? Hoe sil dy reagearje?
Lies, in four op jierren, is it paad somtiden nuver bjuster.
Wat der net yn it minske libbet: eangst, betizing…
Yn in smekeling lit Jabik Veenbaas sjen dat pesten in minske foar syn libben skeine kin. In frou sjocht werom op in bernetiid en in houlik fan utskolden en bûtensletten wurde. Se is in frou wurden dy’t der allinne fan dreame kin rjochtop troch it libben te gean. In griis mûske is se dy’t har mûle noait mer iependocht om’t der dochs net nei har harke wurdt. Jabik Veenbaas hat har in stim jûn.
In oangripende monolooch oer âlder wurden.
In âlde frou sit allinnich en ûnwennich yn in âldereintehûs. Se hawwe har krekt ferhûze en no wol se graach allinnich wêze om alles yn har omgean te litten. Se freget har wol ôf, werom it sa wêze moast dat se sa lang allinnich libbe. ‘In raadselen wandelt de mens op aard…’ Stadichoan kringe de bylden út it ferline nei boppe: oer har man Sybren, har mem, har bern, de tiid op de buorkerij. It pynlikste fan al dy oantinkens is it momint dat se fergees wachte op har man, doe ’t se swier wie fan har twadde bern en doe it berjocht kaam dat Sybren in deadlik ûngemak krigen hie.
Silvain Odeurs komt thús nei de begraffenis fan syn frou. It wie in moaie begraffenis. Menear pastoar hat it hiel moai sein. En hy sels hat him goed hâlden, fynt er. Marie-Claire kin tefreden wêze oer it mantjse.
En no is er foar’t earst sûnt syn trouwen allinne yn it hûs. Hy docht oars net as oantinkens ophelje oan de jierren dy’t er mei har belibbe hat. Dat se noait bern hân ha (miskein mar goed ek, sy mei har migrêne en har astma) en dat se nei Hannibal, de hûn dy’t er al hie foar syn trouwen, noait wer bisten hân ha, en dat er no faaks wer te biljerten kin, mei Pros, syn grutte freon… Fansels is er fertrietlik en it slimste moat noch komme, seine se. De iensumen. Mar dêr is grif wat op te finen, neffens Pros. Pros fynt altyd oeral wat op..
Dizze monolooch waard skreaun foar de IKON/BRT-televyzje en is yn 1990 yn Nederlân en België útsjtoerd. It is in heal tryst, heal komysk relaas, dêr’t Flaamske skriuwers it patint op lykje te hawwen.
In frou sit op in blauwe stoel. Ek de froulju yn’e seal moatte op blauwe stuollen sitte. Middels in tal triviant-kaarten hat, stelt se harsels en de froulike taskôgers mei in mannestim in hiel soad fragen, dy’t alles te krijen hawwe mei de ferhâlding tusken manlju en froulju en de ôfstân dy’t beide seksen skiedt.
In âlde man fertelt oer in reis dy’t hy makke hat nei Rome. Dit wurdt ôfwiksele troch in (syn) stim op in lûdbân, wêrop’t wy ûnderfinings hearre út de tiid doe’t de man noch in jonkje wie. Stadichoan wurdt de relaasje tusken it jonkje en syn heit dúdliker en op it lêst witte wy ek hoe’t de reis nei Rome dizze pynlike oantikens út it ferline oproppe koe.
Op har souderkeammerke is in fanke dwaande mei it yninoar setten fan in soarte fan ‘doe het zelf’ elektryske stoel. It is hjoed befrijingsdei en ek krekt fiif jier lyn dat har freon har sitte litten hat. Elts jier op’e nij komt hy dochs hieltyd wer by har. Dan frije se en tsjin better witten yn hopet sy dat er de ‘befrijing’ werom draaie sil om mei har op’e nij te begjinnen. No beseft se dat dat nea barre sil en se hat besletten ta wraak…
In hûn sprekt fan him ôf. It docht bliken dat er syn baas opiten hat, nei dat er him (dea) fûn hat. Om’t er tige wiis mei him wie, wol er no net mear skite. Op in bepaald stuit praat de hûn tsjin minsken dy’t net it bêste mei him foar ha…
Dizze oandwaanlike monolooch kin troch in man of in frou spile wurde.
NB
Foar mear ynformaasje oer ‘Flying Fish’ sjoch RIEMERSMA, Trinus – ‘De tarieding’.
In frou skillet mei de man dy’t koartlyn de relaasje mei har ferbrutsen hat. Syn stimme is net te hearren.
Hy hat har nei fiif jier ferlitten om mei in oare frou te trouwen. Sy is lykwols sa ôfhinklik fan him, dat se dit gesprek oangrypt as lêste mooglikheid om kontakt mei him te hawwen. Se makket harsels allegear ferwiten: sy woe te graach lokkich wêze, se hie it witte kinnen, soks hâldt in kear op. Ut har monolooch kinne je opmeitsje dat hy har allinne bellet omdat er meilijen mei har hat en boppedat, hy moat noch in pear saken hawwe dy’t by har steane. Sels al fertelt er dat er mei dy oare frou nei Marseille sil, dan fynt se him dochs hiel leaf omdat er oan har winsk foldwaan sil, net nei it hotel te gean dêr’t sy altyd tegearre wiene. Dan hinget er op en sy hat wilens de tillefoantried om har nekke dien en se smoart harsels.
Rutger sit op in terras en seit dat er syn fjirtichste jierdei fiert. Hy is opstannich en mismoedich. Syn frou is swier fan harren earste bern en no hat de “flokketest” útwiisd dat der in tredde gromosoom oanwêzich is…
Oer it grutte dilemma dêr’t hy en de frou foar steane, al of net in abortus, giet hy mei passanten, de ober, mar boppe-al mei God yn petear.
Femke hat – as sikretaresse – yn opdracht fan in grutte ûndernimmer mei sifers gûchele, sadat dy ûndernimmer der goed jern mei bespinne koe.
Oant it yn’e gaten rûn en Femke dien wurk krige, omt er sa’t er sei, altyd sûnder euvelmoed syn hân set hie ûnder har flaters.
No hat Femke wer in opdracht, de opdracht om dy korrupte baas del te sjitten…
In man (35 jier) fertelt oan in imazjinêr persoan (dat kin ek it publyk wêze) syn ferhaal oer it ynstrumint dat hy bespilet, de kontrabas. Under it ferhaal makket hy in soad sydsprongen; hy fertelt oer de leafde, oer bekende komponisten, oer klassike muzyk, oer it bestean fan in musikus, oer de sin fan it libben en noch folle mear.
KOMMINTAAR:
In prachtich skreaun stik mei ferskillende lagen. It ferhaal oer de kontrabas is de boppelaach, mar dêrûnder fertelt hy syn filosofyën oer it libben en de leafde. It is in frij lange monolooch mei in hiel
soad tekst. De tekst fariearret fan serieus oant humoristysk en fan poëtysk oant muzikaal.
It soe in goed ding wêze dat de akteur in tal elemintaire feardichheden yn it spyljen fan in kontrabas yn ‘e macht hat.
DS
Oant har middel yngroeven yn in heuveltsje sit in grou frommes fan middelbere jierren.
Is hja yngroeven yn it sân oan it strân?
Dêroer lit de skriuwer him net út. Wol is it oeral keal, ljocht en waarm.
It liket der wol op dat Winny, sa hjit de frou, dêr altyd sit, dei en nacht. Hja hat in simmersk boesgroentsje oan, in pearelsnoer en bleate earms.
Neist har leit in taske mei guod.
Efter it heuveltsje sit har man, krekt net sichtber foar Winny, mar ek it publyk kriget hast net mear fan him te sjen as de efterkant fan syn strânhuodsje. Winny kletst wat ôf oer de lytse dingen fan it libben, de drege dingen, de oangename dingen, de wûndere dingen.
Hja docht dat faak hiel fleurich, mar ûnder dy fleurigens priuwe jo de wanhoop fan it doelleaze alledeiske libben. Datselde jildt foar de krekte hannelingen dy’t it ritme fan it deiske libben útmeitsje: toskepoetse, hierkamme, opmeitsje, de wekker sette.
Sa no en dan giet der in belle en dan wit Winny: no is it tiid om yn ‘e spegel te sjen, no is it tiid om dy ree te meitsjen foar de nacht, ensafh. Sûnder dy regelmjittigens is it libben hielendal in einleaze flakte, mar ûnder dat oerflakkige gehakketak priuwe jo de twifel oan de sin fan dy oardering.
De rol fan har man Willy yn dit alles is minuskúl. Hy seit amper in wurd, krûpt wei yn syn hol as de tiid dêr is – koartsein hy libbet noch wol, ,mar mear as in opdroege gewoante.
Yn de twadde helte fan it stik sit Winny oant har hals yn it sân. Nettsjinsteande dy tanommen beheining fan har bewegingsfrijheid, bliuwt hja har fleurigens behâlden. Jo fiele dat de ein tichteby is, mar wat moat men oars? Winny besiket har seinings te tellen en as de belle foar de lêste kear giet sjocht hja nochris leafdefol nei Willy.
Kommintaar:
Winny hat wat fan tante Pollewop fan Godfried Bomans. Deselde ûnferwoastbere fleurigens en frommes-eftige nuodlikens. Mar dan in tante Pollewop dy’t fuortsinkt yn it moeras fan it deistige libben. Oan dat libben seit eins kop noch sturt: it begjint like tafallich as it einigje sil, likefolle as it gerinkel fan de belle yn dit stik.
Dochs kinne wy, krekt as Winny, net oars as besykjen bliuwe om de dingen in namme te jaan, te beskôgjen, de sin en ûnsin dêryn besykje te ûntdekken. De rol fan de taal dêryn is hiel wichtich. Faak dûke der yn Winny har holle taalfoarmen op dy’t út it ferline of fan earne oars komme: klisjees, útdrukkings, gebeden, gedichtsjes. De taal dy’t hja nedich hat as middel om de werklikheid te begripen, blykt sels like wûnderbaarlik te wêzen as de barrens en de dingen dy’t hja yn de werklikheid oantreft. Hja besjocht har eigen sizwizen, lykas de tafallich foarbykommende mychimmel dy’t hja troch har fergrutglês bestudearret.
De grutte fraach dêr’t de auteur jin foar stelt is dan ek: wat kinne jo eins fan de werklikheid begripe, as it middel dêr’t jin dat mei dwaan moat allike tsjuster is?
Beckett brûkt gjin metafoaren om de grutte tema’s fan it libben mei te symbolisearjen. En syn stik is ek net tryst. Hy lit in gewoane frou skynber sûnder gearhing in ein fuortrattelje, op in wize dy’t faak tige fermaaklik is en wêr’t jo by alle oerflakkigens dochs it gefoel krije: hjir giet it yn it libben oer.
Foar in aktrise dy’t mei minimale middels it ûnderste ris út ‘e kast helje wol is dit in prachtich stik.
HB
In oan de drank fersleine skriuwer, dy’t sa’t it him oan sjen lit mei de lêste oeren fan syn libben oan de gong is, eidet syn libben noch ris oer, en dêr mei komt foaral de relaasje mei syn heit nei foarren.
KOMMINTAAR:
Foar in man dy’t ris in kear allinne spylje wol in útdaging. It is net maklik, mar wol de muoite wurdich. Ik ha it sels ris in kear spile mei as dekor in isolearsel.
GD