De spion

Keulen, 1935. In reinige sneintemiddei. Man en frou freegje harren eangstich ôf wat oaren minsken fan har tinke. Sa swije se fluch as it tsjinstfamke deryn komt en binne se deabenaud dat sy hearre sil dat de man krityk hat op it polityke systeem. Sels fan harren eigen bern binne se bang dat dy heit en mem ferriede kinne.
Stik oer de paranoia ûnder de nazi-diktatuer fan de jierren tritich.
(Kin hiel goed los spile wurde.)

De joadske frou

Frankfort, 1935. In frou pakt senuweftich har koffers yn en telefonearret dan in ferskaat tal minsken. Hjirút docht bliken dat sy fan doel is om te flechtsjen nei Hollân. Se is in joadske frou en wol
har man net langer yn gefaar bringe. Boppedat is ek dúdlik dat man en frou troch de spanningen útynoar groeid binne.
As de man komt seit se dat se fuort sil, mar hy makket him sels wiis dat it net mear as in tydlik útstapke wêze sil.

It hûs fan Bernarda Alba

Nei de begraffenis fan har twadde man ûntfangt de strange Bernarda Albada út fatsoen de besite en easket dat dêrnei it libben syn loop wer nimt. Mei ynachtnimming fan de ferplichte rouperioade. Foar har fiif dochters betsjut dat in grutte kwelling. Hja wolle libje, derop út, trouwe miskien. Dêrop makket allinne de âldste dochter út it earst houlik kâns, Angustias. Hja mei jûns troch it finster mei traaljes prate mei in potinsjele houlikskandidaat. Troch it strange libben fan ôfsûndering oefenet dizze ‘Pepe el Romano’ (romano is eins sigeuner) in enoarme oantrekkingskrêft út op de oare dochters. De iennige dy’t dat dúdlik beseft is de âlde húshâldster Poncia, mar har besykjen om dat oan Bernarda Alba dúdlik te meitsjen hat gjin súkses. Ta grutte hilariteit fan de famkes naait beppe – de mem fan Bernardo – somtiden út har keamer. Hja is in bytsje gek wurden en dwilet oer hertstochtlike frijers en kreamet mei har tachtich jier goare ferskes út.
Bernarda Alba sjocht har twongen om tsjin de stream yn allinne mar stranger de hân te hâlden oan’e oarder. Har grutte soarch is wat ‘men’ der wol en net fan tinke moat. Hja hâldt har dochters it lot foar fan in ‘wylde frou’ út it doarp dy’t mei in oar omsloech en dat
mei de dea bekeapje moast.
By de jongste twa suskes is it ferlangjen nei ‘bûten’ en nei leafde – belicheme yn de figuer fan Pepe el Romano – net mear te hâlden. Der brekt ûnienichheid en oergeunst út en úteinlik blykt dat de jongste dochter Adela har nei de nachtlike moeting oan it raam mei Angustias har frijer jûn hat. As Bernarda dat heart, pakt hja in gewear om de ynkringer te ferjeijen. Adela tinkt dat hja him rekke hat, slút har op en makket in ein oan har libben.
Bernarda Alva wol net dat der gûld en kletst wurdt. Foar de bûtenwrâld sil har dochter as faam begroeven wurde.

Kommintaar:
Hoewol’t it stik him ôfspilet yn de strange wrâld fan it andalusyske plattelân fan foar de oarloch, is it noch hieltiten hiel werkenber. It is helder fan taal, soms poëtysk en boartlik, somtiden strak en mei ynhâlden agresje. De hanneling is altiten maklik te folgjen.
Hoewol’t it ein net foarsisber is, fiele jo dat it net oars as fataal ôfrinne kin.
Haadtema is de ûnderdrukte seksualiteit fan froulju, dy’t libje yn in wrâld dêr’t it iepenbiere libben útslutend it domein fan mannen is. Dat men dy mannen yn dit stik net sjogge, ek net de oanbeden Pepe el Romano, makket harren ûnsichtbere macht allinne mar sterker. Ek Bernarda Alba sels, dy’t har dochters besiket te beskermjen yn in bastion fan fatsoen en selsbeheining, is dêr it slachtoffer fan. Allinne har mem ûntlûkt har dêroan, mar dy wurdt dan ek opsluten as gekkin.
De ûnderdrukte seksualiteit fan de dochters stiet net allinne foar de frustrearre erotyske ferlangens mar foar de ûnderdrukking fan alle mooglikheden om ‘nei bûten’ te gean en sels it eigen libben bepale te meien.
It stik is tige libbendich, mei in soad faasje en poëzy, en wis en seker net allegearre tryst en treurich. Foaral net as it giet om it gedrach fan de famkes ûnderling.
Foar in ûndernimmende regisseur en dito ploech froulju is dit in skitterend stik, dat ek foar amateurs helber blykt te wêzen.

HB

Yerma

Yerma is troud mei de boer Juan. It is gjin lokkich houlik. Seksueel fielt Yerma har net ta Juan oanlutsen. Hja wol hiel graach in bern en dêrom frijt hja mei Juan.
Juan is in tryste, ferfeelsume man mei mar in bytsje gefoel. Yerma seit fan Juan: “Hy jout my kost en ynwenning”. Yerma fielt mear foar Victor, in boer út ‘e omkriten. Der wurdt oer Yerma en Viktor praat. Juan hellet dêrom syn twa susters yn ‘e hûs om op Yerma te passen. As Yerma ynsjocht dat hja ûnfruchtber bliuwt, wurget hja har man Juan.
Kommintaar:
It yn 1934 skreaune stik Yerma spilet him ôf op it Spaanske plattelân. In stik dat nochal wat freget oan organisaasje, in protte spilers en dekorbou. Der wurdt gebrûk makke fan lyryske en poëtyske taal. Guon parten binne hielendal yn dichtfoarm. Ek moat in part fan de tekst songen wurde.

SP