Op folle see

Trije kreas klaaide mannen sitte by inoar op in flot op folle see. Se liede skipbreuk. Harren foarried iten is op en ien fan de trije sil no opiten wurde. Troch in seleksje yn ‘e foarm fan in ferkiezingskampanje falt it lot op de Lytse. De Middelste leit alfêst it itersark klear. De komst fan de post mei in telegram en fan in keamerfeint dy’t in ûnthulling docht, kin gjin feroaring yn de situaasje bringe. De argumentaasje is sa sterk dat dizze ta macht wurdt.
De Dikke en de Middelste sitte klear mei mes en foarke. De Lytse fielt him no einliks in kompleet mins en hâldt oan é ein noch in koarte redefiering oer de ynhâld fan it begrip ‘frijheid’. Syn oarspronklike gefrjocht om syn hûd te rêden is totaal fuort riddeneard.

Saldo Mortale / de miljoenen fan it golle wyfke

De boekhâlding fan juffer Isabella Parmintier kloppet altyd en sy is o sa krekt. Isabella is fergroeid mei har wurk en fergiele mei de papieren. Oan ’t der ynienen in man foar it ljocht komt: Stefan Bleecker…! Hy is de fantast dy ’t neat of nimmen sparret yn syn alles oerhearskjende drang nei gelok en eigen foardiel. Isabella stoart har yn de draaikolk fan it ‘miende’ lok.

De dream fan heity en memmy

In Amerikaanske húshâlding – heity, memmy en beppe – sykje in ferfanging foar harren adoptearre berntsje. Mei dat bern wie wat mis en doe is it stoarn. It lid fan de húshâlding dat se no op it each hawwe om har famyljelok folmakke te meitsjen is sels ek sa wat folmakke: in kreaze, fleurige jongkeardel, ien bonk spieren, koartsein: de Amerikaanske dream.
Spitigernôch hat er gjin gefoel en docht er alles foar jild.
Albee jout mei dit stik in satirysk byld fan de Amerikaanske (of
sljochtweihinne ‘moderne’?) maatskippij mei harren idealen fan foarútgong, har sentiminteel byld fan it lokkige famyljelibben en harren ôfwizing fan alles wat dêr net yn past.

Godskes, in gabber

Bonny Kamminga ferwachtet in brief dêr’t -nei ’t sy hopet- yn stiet dat se oannaam is as liedster yn in bernekamp op Skylge. Dêr sit se mei har freondintsje oer te beljen as har suster Reinou de telefoan brûke wol, want har nije feint Wander sil foar’t earst op besite komme. Broerkes en suske binne o sa nijsgjirrich nei dy nije “flam” en as Reinou dan in fotootsje wei-tôget dêr’t Wander -as gabber ferklaaid- oan in toanielstik mei docht (mar dat witte de oaren net) op stiet, sille se him wol even “waarm” ûntfange! It hûs wurdt omtovere yn in coffee-shop en midden yn’t heislikste kabaal komt mefrou Tsjesma om mei Bonny te praten oer’t bernekamp.. Gelokkich komt nei alle fersin alles wer op syn poatsjes telâne.
In tige leuke en flot te spyljen ienakter, foaral omdat hjiryn it probleem spilet, dat elk tsjinwurdich gau in oardiel hat oer syn meiminske.

Andorra

It stik spilet yn in lyts, net besteand lân mei de namme Andorra. Dit ûnskuldige lân is it dekor foar in moralistysk stik oer rassehaat en diskriminaasje.
In learaar lit de oare minsken tinke dat syn soan, Andri, in Joads pleechbern is, om út te finen hoe’t de minsken dêr op reagearje sille. Alhoewol’t eltsenien ferkundiget tolerant te wêzen, litte se de ûnderdrukte agresje op ferskate manieren de frije loop. Andri wurdt in bûtensteander en it lilke bist yn dizze hechte mienskip. Syn freondinne Barblin wurdt him ôfpakt troch in soldaat. In frjemde frou, dy’t op besite komt en syn mem blykt te wêzen, wurdt fermoarde. Andri kriget de skuld.
Dan wurdt it lân beset troch de ‘swarten’ út it buorlân. Sy geane op syk nei Joaden ûnder it Andorrese folk. Andri wurdt nei foaren skood en terjochtsteld. Ek al ropt de learaar noch sa lûd dat de jonge syn soan is, it folk wol it net mear leauwe; Andri is yn har eagen in Joad wurden.

Hearlike Dagen

Oant har middel yngroeven yn in heuveltsje sit in grou frommes fan middelbere jierren.
Is hja yngroeven yn it sân oan it strân?
Dêroer lit de skriuwer him net út. Wol is it oeral keal, ljocht en waarm.
It liket der wol op dat Winny, sa hjit de frou, dêr altyd sit, dei en nacht. Hja hat in simmersk boesgroentsje oan, in pearelsnoer en bleate earms.
Neist har leit in taske mei guod.
Efter it heuveltsje sit har man, krekt net sichtber foar Winny, mar ek it publyk kriget hast net mear fan him te sjen as de efterkant fan syn strânhuodsje. Winny kletst wat ôf oer de lytse dingen fan it libben, de drege dingen, de oangename dingen, de wûndere dingen.
Hja docht dat faak hiel fleurich, mar ûnder dy fleurigens priuwe jo de wanhoop fan it doelleaze alledeiske libben. Datselde jildt foar de krekte hannelingen dy’t it ritme fan it deiske libben útmeitsje: toskepoetse, hierkamme, opmeitsje, de wekker sette.
Sa no en dan giet der in belle en dan wit Winny: no is it tiid om yn ‘e spegel te sjen, no is it tiid om dy ree te meitsjen foar de nacht, ensafh. Sûnder dy regelmjittigens is it libben hielendal in einleaze flakte, mar ûnder dat oerflakkige gehakketak priuwe jo de twifel oan de sin fan dy oardering.
De rol fan har man Willy yn dit alles is minuskúl. Hy seit amper in wurd, krûpt wei yn syn hol as de tiid dêr is – koartsein hy libbet noch wol, ,mar mear as in opdroege gewoante.
Yn de twadde helte fan it stik sit Winny oant har hals yn it sân. Nettsjinsteande dy tanommen beheining fan har bewegingsfrijheid, bliuwt hja har fleurigens behâlden. Jo fiele dat de ein tichteby is, mar wat moat men oars? Winny besiket har seinings te tellen en as de belle foar de lêste kear giet sjocht hja nochris leafdefol nei Willy.

Kommintaar:
Winny hat wat fan tante Pollewop fan Godfried Bomans. Deselde ûnferwoastbere fleurigens en frommes-eftige nuodlikens. Mar dan in tante Pollewop dy’t fuortsinkt yn it moeras fan it deistige libben. Oan dat libben seit eins kop noch sturt: it begjint like tafallich as it einigje sil, likefolle as it gerinkel fan de belle yn dit stik.
Dochs kinne wy, krekt as Winny, net oars as besykjen bliuwe om de dingen in namme te jaan, te beskôgjen, de sin en ûnsin dêryn besykje te ûntdekken. De rol fan de taal dêryn is hiel wichtich. Faak dûke der yn Winny har holle taalfoarmen op dy’t út it ferline of fan earne oars komme: klisjees, útdrukkings, gebeden, gedichtsjes. De taal dy’t hja nedich hat as middel om de werklikheid te begripen, blykt sels like wûnderbaarlik te wêzen as de barrens en de dingen dy’t hja yn de werklikheid oantreft. Hja besjocht har eigen sizwizen, lykas de tafallich foarbykommende mychimmel dy’t hja troch har fergrutglês bestudearret.
De grutte fraach dêr’t de auteur jin foar stelt is dan ek: wat kinne jo eins fan de werklikheid begripe, as it middel dêr’t jin dat mei dwaan moat allike tsjuster is?
Beckett brûkt gjin metafoaren om de grutte tema’s fan it libben mei te symbolisearjen. En syn stik is ek net tryst. Hy lit in gewoane frou skynber sûnder gearhing in ein fuortrattelje, op in wize dy’t faak tige fermaaklik is en wêr’t jo by alle oerflakkigens dochs it gefoel krije: hjir giet it yn it libben oer.
Foar in aktrise dy’t mei minimale middels it ûnderste ris út ‘e kast helje wol is dit in prachtich stik.

HB