In jong famke wurdt frege om foar koarte tiid de rol fan de stoarne Veronika te spyljen, om Veronika har suster, dy’t al jierren yn it ferline libbet, in tsjinst te bewiizen. Sa begjint, yn earsten in ûnskuldig spultsje, wat lykwols geandewei in nachtmerje wurdt mei persoans- en wurklikheitsferwikselingen.
Olympe is midden fjirtich en hat twa folwoeksen bern. No hat dokter har sein dat se op’e nij swier is. Sy fynt it freeslik, want wat sil heit wol net sizze. Annie, har âldste, is der al hielendal net bliid mei. Sy sil meikoarten trouwen en de komst fan de poppe fan har mem soe om en de by de datum fan har houlik lizze. Mar George, de jongste, fynt it net sa slim. Hy moat syn heit en mem namentlik fertelle dat er sûnt in healjier in ferhâlding hat mei heit syn sekretaresse Natascha en dy hat George sa niis witte litten dat se swier is… ! Fansels sil heit tsjin syn soan sizze dat er oppasse moaten hie, mar no kin George him ek wat ûnder de noas hâlde. Georges suske Annie kin der net om laitsje: in ferhâlding mei it persoaniel, soks dogge jo net en har eptige oansteande skoanfamylje sil hjir net bliid mei wêze.
As Olympe it nijs oan har man fertelt is er bepaald net út’e skroeven. Hy wol dat se in oare dokter om in oardiel freget.
Dy jûn komt pake te iten, mar oer de problemen wurdt net mei in wurd praat. Opa seit dat er syn jild oan syn pakesizzers neilitte wol om’t syn bern it net nedich hawwe. Dit jout wol wat mooglikheden…
Heit komt der efter dat Natasha as skoandochter faaks net sa’n minne kar is. Njonkenlytsen liket it krijen fan bern in goarre te wêzen: Annie fertoant ek al fertochte ferskynsels. De houliksdatum moat dus nei foaren skowd wurde. En ek tsjinstfaam Thérèse hat in meidieling… De grutste ferassing komt lykwols fan heit sels, dy’t te meitsjen krijt mei it risseltaat fan in jeugdleafde.
In eks-vaudeville-team, Louis van Os en Willy Bogaard libje al jierren op foet fan oarloch mei-inoar, ek al ha se tegearre 43 jier oanien sketskes dien foar de radio. As in televyzje-stasjon in retrospektive meitsje wol oer de revu’s fan eartiids, wurdt harren frege om tegearre nochris wer de ferneamde “dokterskets” te dwaan. Willy Bogaard hâldt him de lêste tiid dwaande mei it ynsprekken fan reklameboadskippen en Louis van Os docht it noflik kalm-oan op syn âlde dei. Der moat dan ek fan alle kanten gâns op’e hearen ynpraat wurde om harren ta gearwurkjen te krijen. Lang om let slagget dat al, mar dan komme ek âld sear en skeel wer boppe.
Dorothy wennet by har omke en tante yn Kansas. As der in grutte stoarm oer’t lân raast wurdt se mei hûs en al optild en komt del yn’t Kauwertsjeslân by de goede Heks fan’t Noarden. Se wol wer graach nei hûs en kriget te hearren dat se nei de kening fan Oz gean moat, hy wennet fier fuort yn’e stêd fan Smaragd. De reis sil gefaarlik wêze, se moat benammen om de kweade Heks fan’t Westen tinke. Op reis moetet se al rillegau de Fûgelferskrikker, hy wol de kening fan Oz om ferstân freegje. Efkes letter moetsje se Laffe Liuw, hy wol ek mei en freegje om moed. Dêrnei komt Robot op harren paad, hy wol graach in hert ha. Se treffe de Heks Walgina mar witte te ûntkommen. By de tovener oankommen krije se te hearren dat se earst in opdracht útfiere moatte: de toverbiezem by Walgina weihelje. Se wurde finzen nommen en Dorothy moat hurd wurkje. As se sjocht hoe’t Walgina Laffe Liuw pleaget wurdt se tige lulk en smyt in amer wetter oer har hinne, dêr kin se net oer, se raant en der bliuwt neat fan oer. Dorothy set de tovermûtse fan Walgina op en freget de “Gevleugelde Apen” om help. Se moatte de Fûgelferskrikker wer yninoar sette en ek de Robot. De “Gevleugelde Apen” bringe harren mei de toverbiezem werom nei Oz. De tovener jout de Liuw moed, de Fûgelferskrikker ferstân en de Robot in hert en soarget dat elk wer sûn en wol thús komt.
It stik is te spyljen mei jong en âld en freget in rom toaniel mei goede beljochting en lûd. Jonge bern fan ± 6 jier ôf sille hjirfan genietsje as taskôger, mar ek as meispiler.
It stik spilet him ôf yn de ytkeamer fan in âlderwetsk hûs yn Ingelân op in wykein yn july. Der is in soarte fan famylje-gearkomste yn it hûs fan in sike mem, dy’t boppe leit en dy’t wy net te sjen krije. Fan de famylje binne der Anny, dy’t mem fersoarget en net troud is, Tom, in feedokter, dy’t gauris by har oanrint en fierder komme der Anny har suster Ruth mei har man Norman en Anny har broer Reg mei syn frou Sarah. Elk fan dizze persoanen hat syn eigen problemen.
Anny hat al jierren lang har mem fersoarge en wurdt ûngeduerich omdat hja ek wolris wat oars wol en foaral omdat hja ynwindich fan Tom hâldt, dy’t him net uterje doart. Ruth en Norman harren houlik is tige steryl. Hja hawwe gjin bern en Ruth hat mear oandacht foar oare dingen as foar har man. Norman, dêr’t wol wat slinger oan sit, hat it in kear mei Anny besocht, dy’t dêr ien kear yn har oandrang oan tajûn hat, mar alles besiket om fierdere yntimiteiten mei him foar te kommen. Sarah besiket in binende figuer te wêzen yn de famyljerûnte en docht har bêst om elk op in goede manier oan ‘e itenstafel te krijen.
Troch allerhande tsjinstellingen en yndividuele problemen, mar benammen troch it hâlden en dragen fan Norman, slagget it Sarah net. Sadwaande rekket dy der ek alhiel mei oan.
De hjirfòàr oantsjutte problemen wurde yn it stik nei inkelde hichtepunten dreaun.
Yn dit stik komme wy yn ‘e kunde mei de húshâlding Slatterly. Earst mei de trije susters letter mei de oaren. De âldste fan de trije – Wendy – is nei twa jier troud west te hawwen skieden en is dêr frijwat ferbittere ûnder. Jenny, de middelste, is op jacht nei in man. Beide binne se skoaljuffer. De jongste, Brenda, docht eins neat oars as tsjin de maatskippij oanskoppe en tsjin alles wat se thús heart en sjocht. De ferhâlding tussen de trije susters is fier fan optimaal. It gesin wurdt behearske troch de heit. Hy mient dat de bern tsjin him binne, en pakt se dan ek hurd oan. Hy is oan ‘e drank en docht oars neat as flokke en ôfjaan op de bern. Ek syn frou kriget der fan lâns.
Sy, de mem, is wat in hússloof en besiket op alle mooglike manearen de frede te bewarjen. It wurdt al gau dúdlik dat dizze minsken net mear op in normale manear mei elkoar prate kinne. Stik foar stik binne se op de ien of oare wize teloarsteld yn it libben. As soan Arthur – it swarte skiep fan ‘e famylje – ûnferwacht foar de doar stiet mei belangryk nijs is der efkes hope dat dat feroaring bringe sil yn it fêst ruste libbenspatroan. Mar al fjochtet Mem noch sa om de boel by elkoar te hâlden, de Heit soarget dat alles op ‘e non rint. Arthur dy ’t it leafst mei dichtsjen de kost fersjinje wolle soe, wurdt op in ûnminsklike manear oanpakt troch de Heit. Arthur reizget teloarsteld ôf en as de efterbliuwende famylje Slatterly de deiske tried wer oppakt, liket it, dat der neat bard is.
Kommintaar:
In realistysk stik weryn de karakters moai en helder beskreaun binne. Troch wat der ûnder de tekst sit, ûntstiet der in broeierige benauwende sfear. In stik mei prachtige dialogen.
It stik is noch alhiel fan dizze tiid. It konflikt sil foar elk (jong en âld) werkenber wêze. It sil net makkelik wêze om mei de ûnderdrukte emoasjes fan de rolfigueren om te gean en sjen te litten.
Mar mei in regisseur dy ’t wat oandoart en mei in dito ploech spilers, is dit in prachtig stik.
AJ
Der wurdt in man yn in net neier beskreaune wurkromte litten. Hy wurdt ûnderfrege troch de man dy’t dêr thús is, mar dy stelt lykwols hast gjin rjochtstreekse fragen. Hy hat it oer dingen dy’t nearne mei te krijen hawwe; hy hat it sa no en dan sa by de noas lâns oer ‘jo frou’, dy’t yn ‘e keamer derneist wêze soe, oer syn soantsje dy’t twa ferdjippings heger sitte soe, ensafh.
Underwilens skinkt de ûnderfreger himsels geregeld in whiskey yn ‘foar it ôfwennen.’ De man dy’t ûnderfrege wurdt swijt foar it grutste part. It fersyk om him te deadzjen docht de ûnderfreger ôf as in mislik meitsjende wanhoop.
Yn de folgjende, koartere sêne, is it de frou dy’t ûnderfrege wurdt. It is dúdlik dat hja te nei kommen is troch de ‘meiwurkers’ fan de ûnderfreger. Nei in noch koartere sêne mei de jonge, sjogge wy úteinlik wer syn heit. Dejinge dy’t ûnderfrege wurdt, seit dat hy frijlitten wurde sil en syn frou ‘oer in stikmannich wiken.’ Op de fraach hoe’t it mei de soan sit, anderet de ûnderfreger: ‘sit dêr no mar net oer yn. Dat wie mar in eigenwiis kloatsekje.’
Kommintaar:
Dizze koarte ienakter hat de sfear fan it ûnderfreegjen fan in finzene ûnder in diktatoriaal rezjym.
Pinter lit yn dit stik sels lykwols gjin martelings of geweld sjen, en likemin in hurd en doelfêst ûnderfreegjen (sa’t wy dat fan films kenne). Om’t net dúdlik is wêr’t de ûnderfreger krekt op út is, wurdt de taskôger lykwols namste sterker ferpleatst yn it ûndergean fan de finzene, dy’t net wit hoe’t it mei syn sibben is, ensafh. It giet Pinter net om ús lilkens oer dizze of jinge misstannen, mar om de neakene driging fielber te meitsjen.
Troch it folslein oerlevere wêzen rekket it slachtoffer yn in ‘nimmenslân’ (titel fan in soartgelikens stik fan Pinter), wêryn de taal net tsjinnet om te kommunisearjen, mar om immen geestlik murf te
meitsjen.
HB
In jonge wurdt opnaam yn in psychiatrysk sikehûs nei’t dy by in stikmannich hynders de eagen útstutsen hat. De behanneljende psychiater ferdjippet him hieltyd mear yn ‘e jonge. De jonge wol yn earste ynstânsje allinne ‘jingles’ fan reklames sjonge, stadichoan kriget de psychiater him safier om fia ferskillende techniken antwurden te krijen op krusiale vragen. As de psychiater him fierder yn de jonge ferdjippet wurdt hy hieltyd mear konfrontearre mei syn libben en syn berop.
KOMMINTAAR:
It is in meinimmend ferhaal mei in grutte spanningsbôge dy’t fanôf it begjin oant it ein ta spand stiet. De teksten binne gâns aktueel om’t der djip op guon fasetten fan it libben yngien wurdt. It dekor en de rezjy oanwizings binne yngewikkeld mar ôfgryslik moai.
DS