De wachtkeamer

/in /door

Tema: wachtkeamerpraat (yn dit gefal by in ‘helderziende’).
Yn de wachtkeamer sitte: in boekhâlder fan 60 jier, in folksfrou fan 45 jier en in betonarbeider fan 50 jier. Ek in skoaljuffer, dy’t wat apart sit, en 30 jier âld is, heart ta it selskip.
As it begjint lit in foech fanke, dat de pasjinten der yn lit, in grouwe boer troch de doar en dan is it selskip kompleet.
It praat giet lykas yn alle wachtkeamers oer kwalen fan oaren, wylst de eigen skelen leafst ferswijd wurde, al besiket de ien wol efter de oare sines te komen.
As “mefrou” thús is, komt earst de skoaljuffer oan bar en dan de boekhâlder. De boer duorret it te lang, sa’t er seit, bliuwe oer de folksfrou en de betonarbeider. De frou bekent dan oan de man, dat har ta oplossing fan har iensumens in kontakt yn ‘e wachtkeamer yn útsicht stelt is. Hja wol dan de arbeider ek mar foargean litte. Dy seit dat it ek bêst de stasjonswachtkeamer wêze koe. Dan set de frou as de blinder ôf om in perronkaartsje…..

Veronika har keamer

/in /door

In jong famke wurdt frege om foar koarte tiid de rol fan de stoarne Veronika te spyljen, om Veronika har suster, dy’t al jierren yn it ferline libbet, in tsjinst te bewiizen. Sa begjint, yn earsten in ûnskuldig spultsje, wat lykwols geandewei in nachtmerje wurdt mei persoans- en wurklikheitsferwikselingen.

Begroetingen

/in , /door

Trije hearen op it toaniel begroetsje inoar. ‘Goed mei jo?’ Se werhelje de fraach oan ien tried wei en jouwe hieltyd oare, absurde wurdsjes as andert: ‘Mankelyk’, ‘Matinaal’, ‘Agnostysk’ Amfibysk’, ensfh.
Oant (sabeare) taskôgers út it publyk op it lêst ek kommentaar jaan en der sels oan meidwaan. It wurdt in soarte fan spultsje yn it opneamen fan idioate rychjes. De trije hearren nimmen it op it lêst wer oer en werhelje as robotten de fraach ‘En mei jo? En mei jo?’
Op dwylsinnige wize boartet Ionesco sa mei it ritueel fan de begroeting en hellet it sa út inoar dat der neat fan oerbliuwt.

De wundere nacht

/in /door

It stikje spilet yn’e krystnacht. Twa famkes, Sjoukje en Marije, wurde kjel en ferheard wekker fan in opfallend grutte stjer dy’t harren yn’e eagen skynt en alles bûtendoar yn’t ljocht set. Dit moat wat bysûnders wêze, ornearje se, mar wat? Op har freegjen nei it geheim komt de stjer fan syn plak om harren foar te gean en by te ljochtsjen de kant út fan it blide barren. Underweis moetsje se ridlik gau in kamiel, dy’t harren – sjongende- fertelt fan it wûnder dêr’t er fan dreamd hat: de berte fan in bysûnder berntsje, ” in nije kening” is him troch de Ingel oansein. Benijd swalkje se fierder; by in krusing geane se elk in kant út. Mar lang om let en nei allerhande frjemde moetingen en goede ried fan hoeders komme se dochs tagelyk op it plak dêr’t it geheim har iepenbiere wurdt en dêr’t Joazef en Maria harren by de krêbe it wolkom tasjonge.

Ien dei frede?!

/in /door

De Paus, dy’t yn New York op besite is, hat him foarnommen om in pear dagen út te rêsten fan alle drokten dy’t oan sa’n besite fêst sitte. Hy wol yn alle stilte weiwurde troch in syddoar fan it gebou dêr’t er op dat stuit syn ferbliuw hat.
By de syddoar wurdt er opheind troch Samuel Leibowitz, dy’t him mei syn auto nei syn hûs bringt en him dêr foarearst mar yn ‘e kelder opslút. As er syn húsgenoaten (frou, soan en dochter) op ‘e hichte brocht hat, wurdt de Paus yn ‘e húshâlding fan de famylje opnommen en dy helpt de frou út en troch in hantsje by har húshâldlik wurk.
Yntusken is der fansels grut alarm slein en wurdt der op alle manearen besocht om gewaar te wurden wêr’t de Paus sit – mar sûnder sukses.
As rabby Meijer by de famylje L. oer de flier komt en it spul yn ‘e rekken kriget, wol dy graach it grouwe bedrach oan tipjild opstrike, en dan komme plysje en legermacht der oan te pas om syn Heechheid te ferlossen. Dat sit har lykwols net glêd, want Samuel hat foar minen en dynamyt soarge, en as der in oerfal driget, lit er it spul ûntploffe.
De lospriis dy’t bekend makke is, is neat minder as ‘Oer de hiele wrâld sil 24 oeren lang frede komme’ en sil der gjin minske fermoarde wurde.
In ding dêr’t de Paus fansels hielendal efter stean kin en dat dogge de Feriene Naasjes ek, dat der kin oan it betingst foldien wurde.
De Paus, dy’t it, sa’t er seit, wakker nei ’t sin hân hat by de fam. L. en dêr tige útrêst is, komt wer frij en…. de wrâld giet op ‘e âlde foet fierder: mei moardzjen en oarlogjen.

It stik is opdroegen oan Angelo Guiseppe Roncalli, dat is Paus Johannes de 23e.

//Dit stik is net mear leverber. Jo kin fan dit stik gjin boekjes mear keapje. Wol ha we noch in pear sichtboekjes, se kinne dus noch wol lêzen wurde.

As jo dit stik spylje wolle, matte jo sels de boekjes kopiearje.

It sit yn ‘e famylje

/in /door

Tema: Wêrom in frou om fierrens te sykjen as der tichteby ien te finen is. Frâns Rinkes kin it as skriuwer goed dwaan, mar hy hat syn frou ferlern. Hy hat in studearjende soan fan 20 jier, tewyl’t syn mem by him ynwennet. Hja hawwe de romte fan personeel: Jan, de húsfeint, Harmke, de húshâldster, Beitske, in tsjinstfaam en dan noch Lyske, dy’t tydlik de ferpleging fan beppe op har nommen hat, neidat dy har skonk brutsen hat.
De famylje van Haaften, besteande út man, frou en in dochter-âldfaam, komme gauris by Rinkes-en-har op besite en it is sa klear as in klontsje dat dat foar de âldfaam om Rinkes te rêden is. Elkenien sjocht dat in gat yn ‘e kop, mar Frâns liket der blynseach yn te rinnen. Hawar, nei gâans wederwarichheden rekket de relaasje stikken en hat it noch gâns fuotten yn ’t gat ear’t Frâns en Lyske elkoar fine, tewyl’t soan Kees it by einsluten iens wurdt mei Beitske, de faam.

Leafdes tûkelteammen

/in /door

Tema: Swierrichheden op it gebiet fan de leafde. Jan Maat, in jongfeint, yt wat de froulju oangiet fan alle wâlen. Hy giet gauris mei Antsje, wolris met harren faam Klaske en dan is Sonja der noch, dêr’t er it as ’t der op oankomt echt mei hâldt. Syn heit hat in freon, Faber, en dy beide wolle der op ta dat Jan winliken trouwe moast mei Faber syn dochter Antsje. Jan hat gjin wurk en dat is syn heit sadanich yn ‘e wei, dat dy regelet foar him in útstjoering nei de Sahel. En as er him dat fertelt, moat er de oare deis al fuort. Under druk jout Jan earst ta, mar dêrnei wurdt er troch syn freon Eabele en troch Sonja ta oar ynsicht brocht. As er syn heit fertelt dat er net nei de Sahel giet, wurdt dy sa poer, dat er de hannen fan him ôf lûkt. Jan rint dan de doar út en wurdt wei. Letter docht bliken, Faber hat him yn it park oppikt en him by him thús by syn dochter Antsje opsluten. Underwilens hat Sonja har yn it plak fan Klaske by heit Maat as tsjinstfaam besteld mei it doel om him te bewurkjen dat er Jan syn dwaan ferjout.
Klaske is yntusken ek op paad giet om Jan te finen. As Maat de fròu yn Sonja sjocht, dêr’t hja mei sin oanlieding ta jûn hat, kin hja him om ‘e finger wine en ûnthjit er har dat er Jan ferjaan sil, as se mei him trout. As Maat dan ek noch in brief fan Jan kriget, dat dy nei de Libanon wol, dan wol M. alles dwaan om tefoaren te kommen dat Jan dêr as kanonnefleis brûkt wurde sil. Dat brief hat Antsje lykwols skreaun om him bang te meitsjen. Neidat Klaske Jan op syn skûlplak fûn hat, komme ek Eabele en Sonja dêre. Maat sjocht op ‘e tiid yn dat Sonja gjin petoer foar him is; hy ferjout Jan syn wurdbrek en dêrmei is it paad foar Jan en Sonja frij. Yn it sok nimme hja dan Eabele en Antsje mei, sadat der oan ‘e ein twa lokkige pearen binne.

Op bleate fuotten

/in /door

It stik spilet him ôf op in tige himpene behuzinge op ‘e souderferdjipping fan in âld hearehûs in New York City, dêr’t twa pas troude jongelju har nei wenjen sette. Wenjen kin ’t noch amper neamd wurde, want de meubels moatte noch komme, de koffers mei spullen steane noch yn ’t hûndert om en Corie, de jonge frou, is noch mar justjes ree mei keamer-fervjen. En al hoe hean en sutrich as ’t fierder ek lykje mei, se set mei ynmoed út ein en sjucht mei langstme út nei de komst fan har Paul. Mar dat wurdt al daliks in rare ôffaller; net allinne syn kommentaar is frijwat lau, mar boppedat moat er fuortdaliks mei in dossier te set foar syn earste pleitsaak by de rjuchtbank – en dat amper sonder sit yn in optrekje sonder ferwaarming. Mar dêr bliuwt it net by: pûstend en hymjend komt Corie har mem al fuortdaliks brân-nijsgjirrich de seis treppen op en se docht neat as bearen oer de fernimstigens fan har dochter as dy har útleit hoe moai ’t it allegearre wurde sil.
En fuortdêrnei komme se yn ‘e kunde mei in frjemdsoartige buorman op jierren, Victor Velasco, dy’t graach even fan har sliepkeamer gebrûk meitsje wol om sa yn syn eigen keamer te kommen…. net om ’t er syn kaai kwyt is, mar om ’t er yn ’t kryt stiet mei de hier. De man noeget him sels daliks mar út op besite dan en dan, hy is alderaardichst yn ’t oankommen, dat….. no ja, wêrom net.
Dat wurdt fansels in moeting mei Paul, dy’t foar har allegearre, en benammen foar de mem, net sonder gefolgen bliuwt – mar oars as dat men út dit koarte episteltsje faaks opmeitsje soe.
Tragy-komysk soe men it stik neame kinne en fral de ein is sa ferrassend sterk, dat it allinne dêrom al noeget ta lêzen.
It freget in hele geve besetting om it ta syn rjocht komme te litten, dat wol!

Doe’t Maartsje kaam

/in /door

It stik spilet him ôf yn ‘e wenkeamer fan de famylje Notaris Kolstee jr.: heit, mem en soan Gerlof. Pake Kolstee, al sûnt jierren widner, eartiids ek notaris op it selde stee, wennet by harren yn.
Yn tsjinstelling ta syn min of mear âldstilige soan, tilt Kolstee senior net sa swier oan it libben, alteast dêr giet er troch syn deistige dwaan en litten foar troch, en dat ‘plaatsje’, libbensgenieter en allemansfreon (benammen fan froulju) te wêzen, liket er him ek op foar te stean.
As bliken docht dat – neffens ynformaasjes fan ‘maatskiplik wurk’ – Maartsje troch de tsjintwurdige notaris Jehannes Kolstee in tweintich jier lyn om fierrens op ‘e wrâld set is, slacht dy tiding yn as in bom, net allinne by syn frou, mar foaral by de soan, dy’t syn takomstferwachtingen yn reek opgean sjocht: Maartsje soe eins syn bloedeigen suster wêze en dus……
As Pake nei gâns trelit in doekje iependocht fan in ferhâlding eartiids, sonder te witten fan ‘e gefolgen en dúdlik wurdt dat troch namme-ferwikseling de ‘skuld’ oan notaris jr. taskreaun is, stiet de jongelju wetlik neat mear yn ‘e wei om de lapen byelkoar te smiten, alteast as se der foar soargje dat der gjin neiteam komt. Mar Pake syn iepenhartigens giet fierder: wat foar syn soan oantnota stilhâlden is, wurdt him no te witten dien: hy is as fûnling destiids it notarishûs ynhelle en hat sadwaande wòl de namme Kolstee meikrigen met net it bloed. Mei dizze ferklearring reitsje alle beswieren fan ‘e loft om romte te meitsjen foar gelok en frede.

In kwestje fan oanpassen

/in , /door

Nei de lêste oarloch dêr’t Amearika by behelle wie, is Ralph Bates opnommen yn it bedriuw fan syn oansteande skoanheit, dy’t him tasein hat dat as er mei syn dochter trout, hy dan syn opfolger wurde kin.
Hy is no 6 jier troud en sit noch altyd yn in ferfeelsum roetine-baantsje te wachtsjen op ‘e dea fan syn skoanheit. Dy is geef, dat Ralph nimt syn ûntslach.
De spanningen hjir omhinne ha de sfear fan it houlik slim oantaast en dit ûntslach is foar syn frou oanlieding om mei harren jonkje by him wei te gean.
De deis foar Krysttiid, as er krekt allinne sit, komt der in âlde tsjinstkammeraat by him op besite. Dy hat syn frou, dêr’t er twa dagen lyn mei troud is, meinommen. De ynset fan dat houlik is ek al net sa bjuster, sadwaande ha se de earste nacht ek al net byelkoar sliept.
It komt der op del dat de beide oarlochsfeteranen harren frou wol slite wolle. Se beslute om yn Texas tegearre in fokbedriuw te begjinnen.
De froulju litte it der lykwols net by sitte. Ralph sines komt werom om him te bewizen dat se fan him hâldt. Dy fan syn freon toant no alle begryp foar de psychologyske wjerstannen dy’t har oare helte hat.
Yn beide houliken is it in kwestje fan oanpassen en dat proses liket no op in ein te rinnen; foar beide pearen is der no hope op in takomst.

Muoike hat it wol witten

/in /door

Tema: In ferstoarne hat mei syn lêste wil de erfgenamten te pakken. Neidat in âld frou, dy’t sels gjin bern hat, ferstoarn is, ropt notaris de fierdere famylje op om fjouwer dagen yn muoike har hûs te útfanhûzjen. De boaden fan de ferstoarne sille de gasten fersoargje en dêrnei sil it testamint bekend makke wurde. De útfanhûzers binne: twa troude muoikesizzers mei harren oanhing, in wat âldere ûngetroude seeman, in jongere man dy’t skriuwer is fan syn berop en dan ta beslút in jongfaam fan 25 jier. De betingsten yn it testamint binne: fjouwer dagen meiïnoar húsmanje yn muoike har hûs, alles litte sa’t it is en ûnderelkoar gjin spul meitsje. Dat lêste rêde se net op, want oergeunst en datsoarte fan dingen misse harren útwurking net, foaral as guon al krekt dogge as wie it allegearre fan harren. As notaris oan ‘e ein fan it stik it testamint foarlêst, kin er oan ‘e hân fan de notysjes dy’t de húsfeint makke hat, de rûzjes mei oere en tiid oanjaan en dan bliuwe allinne de skriuwer en de jongfaam oer as dejingen dy’t har oan ‘e betingsten hâlden ha: elkmes krije se de helte fan ‘e neilittenskip en tegearre dus de hiele boel.
De oaren kinne mei lege hannen op hûs oan.

Kemeedzjespyljen hat syn útfallen

/in /door

Twa jongfammen hawwe fakânsje en binne troch ien fan de memmen nei omke Beima prakkesearre om dy wat op te fleurjen. De âldman, dy’t in húshâldster hat, is slim krebintich en kin suver net mear út stee komme. De famylje freget har wolris ôf oft it wier wol sa slim is mei de âldfeint. Hawar, de fammen betinke in plan om omke ris te hifkjen.
Der komt in wyksuster, in dokter en in psychiater oan te pas, mar it measte helpt noch dat ien fan de fammen, as húshâldster ferklaaid, wakker kontsjedraait en flak foar omke har djip foaroer bûcht. Dan begjint by omke de wyn ynienen út in hiele oare hoeke te waaien en as de echte húshâldster der dan ynkomt, dan wurde hja it al gau hielendal iens.
De útfanhûzers hawwe har wurk goed dien.

Tusken fiven en seizen

/in /door

Tema: De omgong fan in bestjoerlike pommerant mei syn frou en mei inkelde fan syn doarpsgenoaten. Kommissaris Wiarda en syn frou hawwe har op in doarp nei wenjen set en hawwe oan dokter en notaris dêre frege hoe ’t se oan moatte yn ‘e omgong mei harren doarpsgenoaten. Op ‘e neiste buorlju nei, ôfstân hâlde, is harren ret.
As fertsjintwurdigers fan it doarp komme yn dit stikje twa froulju op besite, ien fan de Reade froulju en ien fan de Griene froulju.
It stikje lit sjen hoe ’t de Kommissaris en syn frou har tariede op dy besite en hoe ’t dy besite sels ferrint.

Elk fynt syn master

/in /door

Bernerjochter mefr. Berkhof hat in pear fammen feroardiele ta tichthússtraf. As se wer frij binne, wolle se har op har wreekje, en dat koart en goed, en dat sil wêze as se, wapene mei in revolver, mefr. Berkhof’s wurkkeamer ynkomme, wêr’t se net allinne har ‘slachtoffer’ mar ek dy har help yn’e húshâlding, oantreffe.
De rêst, dy’t der fan mefr. B. útgiet, tewyl ’t se mei deasjitten bedrige wurdt, bringt Tine en Karin wat fan’t sintrum.
Der folget in lang petear, mar by eintsjebeslút sette de fammen ôf, neidat bliken dien hat dat harren revolver fanwege de 4 neppatroanen neat foarstelt en de rjochter krekt op’e tiid troch in eardere kollega fan de fammen op’e hichte brocht is fan harren plannen. As mefr. Berkhof tasein hat, dat se fan it gefal gjin wurk meitsje sil, hawwe wraakgedachten plak makke foar tankberens.

Frou yn ’t spul

/in /door

Tema: in fersin is minsklik.
Wytske, de frou fan Marten, soe sa’t hjit, in fjirtjin dagen nei har sike suster yn Antwerpen. Gelokkich hawwe hja in tsjinstfaam, dy’t de húshâlding beoarderje kin, dêr hat er dus gjin drokte mei.
Wol komt syn freon Wibe by him om ried. Op en út frijgesel en ynienen fan ‘e kaart troch in frou…. in trouden ek noch wol. As alle kanten bepraat binne, sil it mar sa dat Wibe der by is as hja it har man fertelle sil. As Marten útlit dat er dy frou wolris sjen wol, dan is Wibe beret en seit dat er har wol eefkes helje sil…. en dat op ‘e selde dei dat Marten syn frou wer thúskomme sil.
Tewyl’t Marten him oan ’t ferklaaien is, komt syn frou ek thús, al hied er har pas de middeis ferwachte. As hja mekoar sjogge, moat by har fuort it hege wurd der mar út… Hja seit dat hja net nei har suster west hat, mar dat hja by in man wie en dat hja ek mei him trouwe wol. Marten ûndergiet dit ferslein en as hja him freget oft er net witte wol wa ’t dy oare man is, dan seit er dat er dat al wit…
Op dat stuit komt Wibe troch de doar mei…. Ingel, dy’t er as syn takomstige frou foarstelt.

Goeddwaan leannet himsels

/in /door

Pake is by it strykjildskriuwen oan in doarpsherberch hingjen bleaun en bewennet dy no mei syn beide dochters. As bliken docht dat der gjin kop yn it kafee komt, set de man de folgjende advertinsje yn ‘e krante: “Foar slimme sykten dêr’t de dokter mei sit is ’t mooglik dat ik wol wat wit.”
Hoewol’t er it om it jild net dwaan hoecht, hopet er sa dochs wat flecht op ‘e koai te krijen. Hoe ’t er mei kommende pasjinten oan moat, sil er dan wol sjen. Dy earste pasjinten binne Wiersma en ‘e frou. Efterôf docht bliken dat Wiersma syn frou in man yn frouljusklean is en dat dat stel troch de plysje socht wurdt.
Pake en syn dochters wurde gewaar dat dy Wiersma’s in protte jild by har hawwe en de grouwe slúf dêr’t dat yn sit kinne hja, as hja wolle, samar naderje. As hja mei mear as fyftich tûzen gûne yn ‘e hannen sitte, wurdt der skille en komt der in resjersjeur yn, dy’t efter twa bankrôvers oan sit.
It einbeslút is, dat de beide bankrôvers ynrekkene wurde en dat Pake en de dochters mei de fyftich tûzen gûne sitten bliuwe dêr’t gjinien weet fan hat.
As de bankdirekteur komt om harren te betankjen, lit dy útkomme dat it kweade straft wurdt en it goede beleanne: hy docht dat mei in oranjekoek en blommen. Dat, Pake konkludearret: goeddwaan leannet himsels. Just, seit de iene dochter. Jawol, seit de oare.
En dan alle trije: Tankewol. Ut.

In swarte nacht

/in /door

In húshâlding fan man en frou, in dochter fan 23 en in soan fan 21 jier. De âldelju binne gauris oan ‘e jui: feestjes dy’t oant djip yn ‘e nacht ta duorje mei net te min drank en wat der by heart en dêrnei bringt de iene de oare syn frou thús.
De dochter mei dêr wol oer, want oan dy frijheden ûntlient se it rjocht om te dwaan wat har goed tinkt. Om ’t hoartsje komt se mei wer in oare feint thús en diskear is ’t ien dy’t út it selde hout snijd is. De soan is oars. Hy hat ferkearing mei in deeglik fanke fan noch mar 17 jier. Hy sjocht it libben fan syn âlden en syn suster as in ferdjer en makket dêr foar himsels sa’n libbensgrut probleem fan dat er him oan ‘e ein fan it stik tekoart docht.
Dat bart yn ‘e nacht as heit en mem wer ris oansketten thúskomme.

Himmel waar hjoed

/in /door

It stik spilet him ôf yn in ynrjochting foar geastlike ‘probleemgevallen’. Dizze minsken binne fêstrûn. Hieltyd wer dogge se deselde dwangmjittige hannelingen, meitsje se op deselde wize kontakt mei oaren, wêrfan se tinke dat it sa yn de maatskippij wenst is. Mar dy maatskippy hat dizze minsken al lang lyn oan kant skood.
Dêrtroch binne se op elkoar oanwiisd. De ûnderdienige, passive Albert is as tahearder ûnmisber foar de swetsende Haring. De groteske mânljusgek Katryn hat de skriemerige Minke nedich om har agresje kwyt te kinnen. Oanienwei meitsje se elkoar fertocht en dogge dan wer in berop op elkoar. Mar elke kear as immen him jilde litte wol, kriget er inkeld befêstiging om ’t de oar geastlik ôfwêzich is.
De mânlju helje fertekene bylden op oer de oarloch. Of der wurde anekdoates út harren ferline ferteld dy ’t as los sân oan elkoar hingje. Sa tôgje se harsels fan moarnsbrea nei jûnsmiel. Troch it banale praat hinne kriget de taskôger lykwols hieltyd mear sicht op de leechte yn it bestean fan dizze minsken. Mar ek sjocht er hoe ’t harren omgongsfoarmen útfergruttings binne fan de wize fan mei elkoar omgean yn de “normale” maatskippij.

Kommintaar:
Krekt as yn “De Sate” (sjoch de beskriuwing dêr) wurde ek yn dit stik de karakters hiel goed beskreaun. It stik is in maatskippijkrityske oanklacht, sûnder moralistysk te wêzen. Nettsjinsteande de tryste sitewaasje is it in stik mei in soad humor en komyske tastannen, sûnder de personaazjes bespotlik te meitsjen.

NB Yn 1983-’84 spile troch Tryater.