Trije âlde mantsjes yn in fersoargingstehûs. Se kleie oer harren kwaaltsjes yn de komyske earste helte fan it stik en uterje yn de twadde helte harren eangst foar de dea en harren langst nei in fiktyf thús.
Yn dit stik wurdt werjûn hoe ’t minsken elke wêzentlike belangstelling foar inoar kwyt wêze kinne, ja sels harren eigen namme net ienris mear witte.
De mem yn dit stik is net tefreden mei har libben, sy fielt har it sloofke fan man en húshâlding. Sy besiket út dy sfear wei te kommen en mear har sels te wurden. Yn har relaasjes mei oaren docht bliken dat dat net maklik is. De hjoeddeiske problematyk mei syn ûnfrede en machteleazens is ek foar oaren in rem op in ûntjouwing nei eigen aard en fielen.
It stik lit in lyts tiidrekje sjen út it begjin fan de fyftiger jierren yn in doarpke yn it noarden fan Itaalje op it stuit dat de kommunisten de ferkiezings fan de gemeenterie wûn hawwe. Der ûntstiet in machtsstriid tusken de nije boargemaster Peppone en de pryster Don Camillo. De iennige dy’t boppe de partijen stiet is Kristus, dy’t as it gewisse fan Camillo sa no en dan syn sechje seit.
It ferhaal spilet him ôf yn in lyts doarpke earne yn Fryslân. It is in tige rêstich doarpke oan’t der in skipke oanleit mei in heit, in mem en in jonkje. Dit jonkje, Mindert, wol nei de legere skoalle yn ’t doarpke.
Mar soks jout nochal wat opskuor. It docht bliken dat yn it doarp nochal wat foaroardielen binne.
Dan blykt ek dat minsken ynienen hiel oars reagearje sadree eat harren sels rekket. Mar lokkich binne der ek minsken dy’t troch dizze foaroardielen hinne stekke.
In ferhaal fan diskriminaasje, pesteraasjes mar ek fan freonskip, dus miskien dat alles op it ein dochs noch goed komt.
Dit stik is in bewurking fan de roman Mephisto fan Klaus Mann. Yn dit boek wurdt in part fan it libben beskreaun fan de ferneamde Dútske akteur Gustav Gründgens. Yn de jierren tweintich wie dizze man aktyf yn it artistike, maatskippij-krityske fermidden fan Berlin, mei Klaus Mann en syn suske Erika (bern fan Thomas Mann). Gründgens troude mei kabaretiêre Erika Mann, mar it houlik duorre net lang. Dat hie te krijen mei it opportunisme fan Gründgens, dy’t ek trochspylje woe doe’t de nazi’s yn 1933 oan’e macht kamen. Mei syn rol fan Mephisto (de dúvel) yn Goethe’s ‘Faust’ waard er sels in favoryt fan de nazi’s. Lykwols symbolisearret krekt dizze rol ek it ferrie fan Gründgens as keunstner.
It stik (yn de bewurking fan Arianne Mnouchkine, de Frânske regisseur fan it Théâtre de Soleille) jout in spektakulêr bild fan de tiid fan de jierren tweintich en tritich yn Dútslân, in tiid fan artistike frijheid en ûnderdrukking, fan freonskip en ferrie.
Jane, de haadpersoan fan dit stik, hat lêst fan in liichsykte. Sy kin it net litte om altyd mar te ligen. Dat liedt ta allegear ferskate misferstânnen. Op in bepaald stuit seit Jane dat se yn ferwachting is, eltsenien tinkt dat se wer liicht. Mar it is al wier. Dat is de oarsaak fan allerhanne misferstannen en komplikaasjes.
Dit stik is in èchte klucht yn Frânske styl; dat betsjut in soad tekst en in soad misferstannen. It stik is goed skreaun.
De titel “Simmerdepresje” slacht net allinne op it minne waar, mar ek op de minsklike ferhâldingen dy ’t yn it stik foarkomme. Willem en Hanny, eigeners fan it hotel “Au bord du lac” sitte mei it reinige waar sûnder gasten. Sy sjogge de takomst tsjuster yn en binne net botte fleurich en aardich tsjin elkoar.
Hanny har mem, Wytske, wol skiede en strykt mei trije freondinnen del yn ’t hotel om dêr in wike fakânsje te hâlden. Jansma, in oare gast, hat in benzinestasjon bestellen om ’t er ek ris foar fol oansjoen wurde wol. Elk fan dizze minsken sit min of te mear yn in depresje.
De help fan Willem en Hanny, Richtsje, soarget mei de trije freondinnen fan Wytske foar de nedige ferdivedaasje.
Oan ‘e ein fan it stik is de loft aardich opskjinne, mar it reint, reint, reint.
Hâns en Anneke ha in jûnpraterij op tou set mei âld-freonen fan Hâns, te witten, Wolter (opkeaper) mei de frou en Jurjen, kantoarman en noch frijfeint. Wolter hat net trochleard mar is in betûft sakeman en rydt yn in grutte mercedes. Hy is net fij fan in skeane bak en is oars ek net sa fynbeslipe. Jurjen sit noch altyd by mem ûnder ‘e plak, sy wol him net kwyt.
Op in stuit docht Hâns it útstel nochris as fan âlds sûnder de froulju te kampearjen. Dit slacht oan.
Yn Wolter syn mercedes sette se in wykmannich letter ôf nei de Snitsermar, dêr ’t se nei in soad tûkelteammen te stoel en te bank komme. As se eefkes sitte te bekommen, strike der in pear ferpleechsters by harren del dy ’t it paad bjuster binne. De maten besykje dy froulju wat op ‘e lije side te kommen, mar dizzen ha op ‘e tiid yn ’t snotsje dat se mei fjoer boartsje en spylje fan ruten. As de manlju harren deljûn ha, begjint op ûnferklearbere wize de auto te riden en rekket de tinte. Sy reitsje mei allerhande mankeminten nei ’t sikenhûs dêr ’t deselde ferpleechsters harren fersoargje moatte.
Brike sitewaasjes, mar Jurjen hâldt der in frou oan oer…….
Nei ’t feedokter Damsma stoarn is, sil dochter Foekje de praktyk oernimme. Mar in frou as feedokter, dêr is ferset tsjin neffens twa boeren. It komt ta in hurde konfrontaasje, dêr ’t de beide boeren de plysje yn behelje. Foekje seit it de minsken krekt sa ’t se tinkt, dat giet har suster, dy ’t wat heech oan wol, fierstente fier. Dy mient yn ‘e fakânsje thúskomme te moatten om wer wat oarder op saken te stellen. Hjir trochhinne spilet Sipke, de húsfeint en túnman, in belangrike rol. De earste pasjinten is Foekje net sa fertúnlik mei, want dy geane dea. Ien dêrfan is it fûgeltsje fan Harm, in jonge man dy ’t wat as in hearremyt libbet. Dy Harm is lykwols in skrandere jonge en hy en Foekje smite de lapen gear. Foekje’s suster slacht ien fan de boeren oan ‘e heak en de buorfrou wurdt it iens mei de oare tsjinstanner fan Foekje. Neat stiet no in bloeiende praktykûntjouwing mear yn ‘e wei.
It giet yn dit stik om de konkurrinsjestriid tusken de tekstylfabrikanten Frâns Hoogslach en Wike Minnema. Frâns en Wike ha eartiids gedoente meiinoar hân. Sonja is net allinne in famke fan fleis en bloed, mar ek in stimme op de radio. As bliken docht, dat de stimme en persoan net ta ien en deselde figuer behearre, komt der “spul om Sonja”.
Relaasjes tusken de jongelju rinne troch beide famyljes hinne, dat jout ekstra kleur oan de ferskate brike sitewaasjes.
## Dit stik is net mear leverber. Jo kin fan dit stik gjin boekjes mear keapje. Wol ha we noch in pear sichtboekjes, se kinne dus noch wol lêzen wurde.
As jo dit stik spylje wolle, matte jo sels de boekjes kopiearje.
Op de bestjoersgearkomste fan ‘e toanielferiening docht bliken dat de kar fan it nij te spyljen stik harren yn ferlegenheid bringt. It is wer it âlde lietsje: te min manlju. Dan wurdt it útstel dien om froulju de manljusrollen spylje te litten en manlju de frouljusrollen. Nei in soad tsjiniggewearjen sille se dit dochs ris besykje.
Allerhande brike setten komme hjir út fuort, it soe te fier gean om dat allegear út ‘e doeken te dwaan.
Al moat sein wurde dat eigen famylje der sels yntrapet en bang is dat Klaske, ien fan de haadrolspylsters, har yn ferkeard selskip ophâldt. Hoe ’t alles ôfrint? Sa as wenst, goed fansels.
Helma, de frou fan in ofsier fan justysje wurdt der fan fertocht dat se har man deasketten hat. Nei in proses wurdt se yn heger berop frijsprutsen. Ynstee fan har no ek frij te fielen, wurdt se suver hast minskeskou, sy lit har alles thúsbringe. De boadskippen wurde har op in kear brocht troch Katryn en dy besiket op alle manieren wat út har te krijen oer de dea fan har man. As dat net slagget, skillet se om help en dan ferskynt in man yn in grien jagerspak mei in gewear.
Op útstel fan dy man ferwikselje Helma en Katryn fan rol en kriget hy de kâns om frijút mei Helma te praten oer wat der foarfallen is mei har man.
Helma, dy ’t harsels al net mear wie, wurdt mei help fan drank en in ynkringend petear sa ûnder druk set dat se suver yn trâns it ferhaal docht dêr ’t it de oare beide om te rêden is. Sy bekent dêryn har skuld oan de dea fan har man.
It tema fan it stik is it boljeien yn de turfmakkershoeke yn de tritiger jierren. Der wurdt yn behannele: it útrûpeljen fan de arbeiders; de twongen winkelnearing; de skriele earmfâdije; it tsjin mekoar útspyljen.
De geastlikheid hold de “tsjerklike arbeiders” foar, dat boljeien duvelswurk wie. Sa woe men in twaspjalt berikke tusken de tsjerkliken en de readen. Rjocht wie der net yn dy tiid, de plysje tsjinne de hearen en hold benammen de “reade arbeiders” der ûnder.
It stikje skiednis dat yn in geef stik wurk ferwurde is, foar wa ’t hjir noch ris nocht oan hat: in útdaging!
It lietsje oer “De tsien lytse negerkes” is de reade tried yn dizze skriller. In sekere N. Immen hat in tsiental gasten útnoege yn syn simmerferbliuw op in ûnbewenne eilân. Al dy minsken ha ienris yn harren libben mei de justysje te krijen hân, op fertinking fan moard. Moard koe lykwols noait bewiisd wurde en se waarden frij sprutsen.
Under de gasten is ek de dwylsinnige rjochter Spohr dy ’t der foar soarget dat de minsken dochs noch de straf krije dy ’t se nei syn betinken fertsjinne ha. Twa ûntkomme oan syn duvelsk plan en dy dogge lykas yn it lietsje, nei ferrin fan tiid binne der wer tsien….
Hâns en Ulbe ha spul mei harren froulju. Doety en Klaske binne yn staking gien om op dizze wize lean en bûsjild ôf te twingen. It liket de manlju wol nei fleanen, sy sille de kop der foar hâlde en net tajaan. In âld-seeman wurdt ynhierd as “butler” en moat mei de húshâlding rêde. Dat slagget him aardich, hy is wol tsjin de sitewaasje opwoechsen. As dan lykwols yn de ferskate man-frou-relaasjes frijwat swierrichheden ûntsteane, kinne Hâns en Ulbe harren striid net langer folhâlde.
By eintsjebeslút jouwe se belies.
Frank en Kiki kinne foar it earst in eigen ûnderkommen krije: in âld skildersatelier. Der is ien betingst by: sy moatte de hiele brut oan skilderijen en âld boartersguod, dêr ’t de keamer fol mei stiet, oernimme. De jongelju hat it jild der net foar, mar de eigenaresse wol it harren earst wol liene. Frank is hawwerich en saaklik, Kiki is gefoelich. As tusken de âlde rommel in kostber skilderij fûn wurdt, komt harren houlik ûnder swiere druk te stean.
Yn 19 meast ynelkoar oerrinnende sênes stiet de sfear fan de ytkeamer mei de yttafel sintraal. Foech sechstich minsken (bewenners fan it hûs troch de tiiden hinne) belibje op it toaniel de sfear fan dizze keamer op harren wize, yn harren tiid en mei harren problemen.
In tiidrek fan sechstich jier giet oan jin foarby, mar net hielendal yn chronologyske folchoarder.
Somtiden is de sfear yn de ytkeamer fleurich, somtiden wurdt er benearjend, mar elk ûndergiet wat fan dy wûnderlike sfear.
Om it Krystfeest te fieren ha Albert en Annelys Steensma sân famyljeleden en kunde útnoege in pear dagen by harren te útfanhûzjen.
It binne foar it grutste part minsken út it saneamde “hegere miljeu”. Troch harren dwaan en litten en ek oan hoe ’t se meiinoar omgeane, wurdt men sa stadichoan gewaar hoe ’t by elk, tige komplisearre faak, it libben der hinne leit.
It komt der op del dat de skriuwer in tal minsken byinoar brocht hat, dy ’t de taskôger in yndruk jaan moatte fan de minske yn it algemien.
Op it grûngebied fan de eardere Galamastins is in bungalowpark oanlein. It park is krekt iepene en de earste gasten wurde ferwachte.
It binne allegear spantsjes fan goede komôf, mar de karakters rinne frijwat útinoar en dat jout fansels oanlieding ta konflikten.
In dievepearke besiket dêrby ek noch harren slach te slaan. Lokkich hat de slûchslimme ober Oene de eagen goed iepen. Sa kin oan ‘e ein it goede beleanne wurde en it kwea bestraft en komt alles op syn poatsjes telâne.
Juwelier Frank Mees hat in kostber halsketting yn ‘e hûs. Hy hat der al in klant foar, mar it moat earst fersekere wurde. Ear ’t it sa fier is, ha al hiel wat minsken by him yn ‘e hûs it ketting yn ‘e hannen hân en bewûndere. Yn in “skriller” leit it foar de hân dat it ketting stellen wurdt en dan giet it om de fraach: Wa hat it dien??
## Dit stik is net mear leverber. Jo kin fan dit stik gjin boekjes mear keapje. Wol ha we noch in pear sichtboekjes, se kinne dus noch wol lêzen wurde.
As jo dit stik spylje wolle, matte jo sels de boekjes kopiearje.