De fleurige âlde kening fan it goede lân Katoaren is ferstoarn; seis soere ministers beweare dat se in nije kening sykje – mar der bart neat. Dan giet de santjinjierrige Stach nei de ministers ta en freget wat je dwaan moatte om kening fan Katoaren te wurden. De ministers binne razend en jouwe him sân hast net út te fieren opdrachten. Mei sûn ferstân, tûkens en moed wit er se alle sân te folbringen en dêrmei makket er Katoaren ta in leefber lân.
(noch gjin beskriuwing)
NB Oer de rjochten sjoch by:
VRIES, Pyt de, ‘Kalm bliuwe’.
It is jûn, de foks spilet by it hok fan de hoannen op syn sello. De trije hinnen, Blondie, Bruna en Rossina binne wol sjarmearre fan de foks. Se hawwe net yn de gaten dat de foks har fijân is. Dat fertelt de hoanne harren. Blondie praat deselde nacht stikem mei de foks. De foks besiket har mei moaie praatsjes nei ûnderen te krijen. Blondie mient dat de foks it goed mei har foar hat en wol nei ûnderen gean. Se klaait har earst efkes om. As Blondie nei binnen giet, komt Bruna nei bûten. Sy hat de foks wol troch, sy wit dat hy harren opite wol. Sy konfrontearret him mei syn eigen swakkens en is sa sterker as him. Sy doart no tichter by him te kommen. Mar krekt as se dat dwaan sil sjocht Rossina út it rút. Sy warskoggget de Hoanne, dy’t eltsenien werom ropt yn it hok. De hoanne giet op wacht sitten. De foks besiket him ek mei syn
praatsjes nei ûnderen te krijen. Uteinlik wurd de nijsgjirrigens fan de hoanne him fataal.
In hongerige wolf makket it bosk ûnfeilich, kabouters en bern flechtsje foar him, de Peaskehazze hat er al te pakken. Jagers besykje him te sjitten, mar de wolf is liep. Hy ûntnadert harren sels it gewear. Dan bart der in wûnder in famke komt mei hûnebrokjes en de wolf wurdt sa nuet as in do. Hy wurdt werom brocht nei syn âlde stek, de bistetún. No kin de hazze him wer feilich mei syn aaien dwaande hâlde en bern en kabouters kinne wer yn’e bosk boartsje.
It stik giet oer de machtstriid tusken trije t.v. netten. Alle trije wolle se hiel graach dat Manina, in soarte fan alternatyve dokter, in rubryk docht op harren net. Elk wolle se dat se it kontrakt tekent om’t se it measte te bieden ha. De minsken fan de trije netten, it wite-, it blaue- en it reade net, dogge dit mei in eigen flair en brûke hjoeddeiske útdrukkings: Tsjakkaa!, tiid is jild, Hoppa!
Troch dit ferhaaltsje hinne spilet it ûngemak fan Beppe Romkje, beppe is sa ferjitlik de lêste tiid en Manina moat har helpe fine de beppesizzers. It gefjocht om Manina smyt úteinlik foar read, wyt en blau neat op, want se kiest net. Se lit se allegear opdrave want it monopolyspultsje, dêr’t Manina, Elke en Jelke sa graach mei spylje is fuort. Alle trije woene se graach ” it monopoly” ha. It is werom fûn yn’e reade studio en wat hat dat te betsjutten wolle Manina, Elke en Jelke witte! Manina beslút, dat se mar om har monopoly spylje moatte. Wa’t dat wint krijt har rubryk. Beppe wol de “bank” wol wêze. Se wurde sa wurch en kinne de kop dernet mear byhâlde en beslúte lang om let om mar ien net te meitsjen, mei trije kleuren. Elk sjocht dit sitten en de taken en rubriken wurde fuort ferdield. It gehiel wurdt opfleure mei ferskes troch in soarte fan “omropkoar”.
De famylje Grientetún hat menear Balgehak, in âldere frijfeint, útnoege ris op de tee te kommen. Balgehak sjocht wol brea yn it kontakt mei de famylje, sa fertelt er de faam: hy hoopt dat se ynvestearje kinne yn syn âldedeifoarsjenning. Mar der kriget er de kâns net foar. Dizze minsken binne sa mei harren sels dwaande. Menear en mefrou Grientetún hawwe in min houlik en ûnder de tee wurdt der fochten. Sawol mei taal as lichaamlik wurdt de striid hieltyd fûler. Op it lêst stiet Balgehak tusken harren yn wylst de frou mei in revolver op har man sjitte wol. Hy wurdt yn syn bil sketten. De boel wurdt yn brân stutsen en ta beslút kriget er noch in amer wetter oer him hinne.
It slútjûnestik fan 1996 mei fleur en faasje spile yn de Lawei!
It stik spilet him ôf op ‘e tredde ferdjipping fan de eksklusive kleansaak Koekoek en Blom yn Ljouwert.
Yn dy saak barre frjemde dingen en soms giet men der frjemd… It ferhaal giet oer Rintsje Koekoek dy’t it bont makket wat de froulju oanbelanget en hy wrot himsels yn ‘e nêsten as sakeman Piter Roskam him te glêd ôf is mei de bontjas, dy’t foar syn maitresse ornearre wie.
Anders Blom makket de bontjassen, mar it spul dat dêr no troch ûntstiet moat er neat fan ha, mar ja, hy wol syn kollega ek net ôffalle. It wurdt fansels ien grutte ligerij yninoar om, mei ferklaaierijen en weikrûpboarterijen, dy’t, as tempo en timing goed binne, foar in hilaryske jûn soargje sille.
De stuft is der tige wiis mei dizze klassiker út ‘e Nederlânske toanielliteratuer, yn ‘e treflike oersetting fan Pyt en Tryntsje van der Zee, yn it ljocht jaan te kinnen.
Om’t wy de ynhâld fan it stik as bekend beskôgje, folsteane wy op dit plak mei in part fan it foarwurd sa’t de oersetters dat sels oan harren wurk tafoege ha:
“Heijermans hat dit stik, krektlyk as syn measte oare stikken, net skreaun yn it A.B.N., mar yn in soarte fan ‘keunstdialekt’. Om it folkse karakter dat er dêrmei berikt hat, safolle mooglik rjocht te dwaan, is by dizze oersetting dan ek net yn ’t foarste plak útgien fan standertfrysk, mar mear fan de sprektaal.”
“Likegoed ûntkomt men der as oersetter net oan om bepaalde âlde of ferâldere wurden te brûken, it stik spilet no ienkear yn 1900. Dêr komme yn dit gefal noch typyske termen út ‘e skipfeart en de fiskerij by, dy’t net altyd yn hjoeddeisk Frysk oer te setten binne, of dy’t by minsken ‘oan ‘e wal’ frjemd binne. Wannear’t al dy termen weilitten wurde soene, soe Heijermans Heijermans net mear wêze en soe dus in soad fan dizze typyske sfear ferlern gean. Foar safier mooglik wurde ûnbekende wurden/begripen yn fuotnoaten ferklearre.
Fansels hat it publyk der neat oan, mar as de spilers sels begripe wat se sizze, en wêrom, en dat mei oertsjûging spylje, sil it publyk dochs wol sa likernôch begripe of fiele wêr’t it om giet.”
In man docht wittenskiplik ûndersyk nei it gedrach fan guozzen op ‘e Noardpoal. Syn frou Aly is ek mei, mar dy hat it dêr eins hielendal net nei ’t sin. Se sit meastal yn ‘e hutte, wylst Henk foar syn ûndersyk guozzekeutels telle moat.
Sa no en dan komt der in nijsgjirrige iisbear del, dy’t se Kees neamt; de helikopter dy’t foarried bringe moat is har hâldfêst om hjir miskien dochs te ûntsnappen… Want tusken Kenk en Aly is it iis of fjoer en se wurdt hinne en wer slingere tusken oanlûken en ôfstjitten.
Mar alle foarnimmens fan Aly om in oare rjochting oan har bestean te jaan – sûnder Henk – fersûpe yn boarterij en fantasy. Wat foar sin hat it om har libben foar in oar op te offerjen? Gjin; mar hoe dan fierder?
It stik spilet him ôf, yn ‘e nacht, op ‘e oerloop fan de famylje Frieswijk. Heit hat it sa drok, dat er hast noait thús is en mem slyt har libben sawat op ‘e tennisbaan. Jehannes mient dan ek dat syn Joukje it mei har tennislearaar hâldt en sy mient dat hy grut is mei syn sekretaresse. Harren dochter swalket om, wurdt oan har lot oerlitten; it tema is dat dizze minsken inoar harren libbenshâlding ferwite. Jehannes syn saken geane min en hy moat wurknimmers dien jaan en op in nacht, as er allinne thús is, sit er te stinnen op in taspraak dy’t er hâlde moat yn ferbân mei de reorganisaasje. Joukje komt thús en om’t Jehannes har net ferwachte, tinkt er dat der ynbrekkers binne…
As se har úteinlik deljûn ha, komt harren dochter mei har freon thús en ek dy tocht yn in leech hûs te kommen en as er dan ek noch werklik ynbrekkers komme – in pear-apart! – wurdt de gaos kompleet. Omdat der hiel wat om-avesearre wurde moat op ‘e healtsjustere oerloop ferget dit stik in goede ’timing’ en in strakke rezjy, en dan sille leafhawwers fan it ‘Theater van de lach’ der wol wille oan belibje.
‘Dúnsate’ is in slankheidsynstitút mei as haad Edzard Stienstra, alias Masjupo Basjwata. Edzard wurdt bystien troch Monika, de skientmespesjaliste en Erik, de masseur en sportynstrukteur. Lotte, dy’t in relaasje hat mei Edzard, fungearret as gastfrou. De filosofy fan ‘Dúnsate’ is basearre op in al lang ferstoarne berchmûnts út Nepal en dêrta wurdt it natuermiddel Liposan brûkt.
Mar yn werklikheid sitte Edzard en Monika yn ‘e kokaïnehannel, de koke wurdt ferhannele as flessen Liposan Eksport.
Oan ’t begjin fan ‘e nije wike slankheidsterapy komme wy yn ‘e kunde mei de meidoggers oan dy kursus. De measten komme wol om ôf te fallen, mar dochs barre der frjemde dingen. Sa is ien fan de gasten in altyd itende kommissaris fan ‘e plysje, mefrou Vredenhof, dy’t op oanstean fan har sjef oan ‘e kursus meidocht. Sawol de gasten as de lieding gedrage harren nuver, elkenien liket inoar yn ‘e gaten te hâlden en dan ynienen falt de earste deade: Edzard.
De pleatslike plysje hâldt it op in hertoanfal mar Vredenhof tinkt harres! As Erik it dan ek noch ôfleit siket sy nei de wierheid: wat stiet der yn de doaze fan mefrou Grau? Hoefolle hat mefrou Falk foar de kursus betelle? Wêrom is mynhear Segers der eins? Wa fermoarde Erik? En ta beslút: Is Edzard eins wol stoarn oan in hertoanfal?
Sjef fan it argyf, de Graaf, moat ‘ôffloeie’; 22 jier hat er syn bêste krêften jûn oan it bedriuw. No’t er it hiele argyf reorganissearre hat, is er sels oerstallich wurden… Sa’t de direkteur him witte lit, is der in nije kompjûter kocht dy’t it wurk fan 25 minsken dwaan kin. De Graaf besiket it thús earst stil te hâlden – syn frou is moarn jierdei – mar dat slagget net, fral net om’t soan Bonne poerrazend wurdt oer it ûnrjocht dat syn heit oandien is. Hysels ferwrot him trouwens net, hy is muzikant en lieder fan in bandsje.
En sa moetet er op in feestje de dochter fan de direkteur en nei in soad hottefyljen – Stephanie is ommers ferloofd – sette dy beide dochs tegearre ôf. En as se d’ oare moarns yn in hotelkeamer wekker wurde, ha se daliks wer it groat gear. As Stephanie har heit fan har eskapades heart is ’t hûs te lyts, mar as er trochkrijt ‘dat se har eigen sin dwaan wol en sa net, dan rydt se it wetter yn…”
Dan is de grutte direkteur samar lyts man en komt (hast) alles op syn poatsjes telâne. Dit alderaardichste stik oer ynterminslike ferhâldingen – werkenber foar in protte taskôgers? – sil boarch stean foar in noflike jûn.
NB Tryater hat it stik spile ûnder de titel: ‘In nacht wie genôch’.
Petra von Kant, in tige suksesfol moade-ûntwerpster, wennet mei har help – har rjochterhân Marlene – tegearre. Op in dei komt Sidonie, in freondinne op besite mei Karin, in kreas jong frommiske út in ienfâldich miljeu. Karin hat yn Australië wenne en hat har man dêr achterlitten.
Petra is daliks ûnder de yndruk fan Karin en fynt har tige geskikt foar de moadewrâld. Dêrom noeget se har út om nochris lâns te kommen.
As Karin de oare deis komt, biedt Petra har al gau in oplieding as mannequin oan en se stelt út dat se dan ek mar by har ynkomme moat. Karin stimt dêryn ta en lit har alle help en strikaazjes fan Petra, op it ûnbeskofte ôf, oanleune. Petra mient it echte nije lok fûn te hawwen en Marlene sjocht en swijt…
Walter Schladen hat it mooglik makke dat der mei syn finansjele bydrage in nije skouboarch yn syn gemeente boud wurde koe, en oan ’t begjin fan ’t stik komme de amtners dan ek om him alle eare en lof ta te swaaien. Mar fuort dêrnei komt de plysje om te freegjen oft Walter in sekere Helga Schmidt ken, dy ’t fermist wurdt; beide binne fan Dútske komôf. Walter syn earste frou is 11 jier lyn weirekke en hy is doe mei syn dochter Marianne nei Nederlân gong en hjir wer troud mei Heleen. De freon fan Marianne, Hans, komt ek út Dútslân en hy blykt mear te witten oer Walter syn ferline en boppedat koed er Helga…
Hy wurdt dan ek as earste fertocht fan har ferdwinen, mar dan seit Marianne dat sy Helga fermoarde hat, omdat se jaloers wie op ‘e relaasje tusken Hans en Helga. Mar Hans syn echte ferloofde is Rita, de tsjinstfaam, en dy helpt him om oan ’t ljocht te bringen dat Walter in roettsjuster ferline hat en dat er ek yn de tsjintwurdige tiid net echt de man fan goede wurken is, dêr’t er graach foar trochgean wol.
In aardich stik mei koarte dialoogjes en ferrassende windingen, dêr’t mei in goede rezjy flink wat spanning yn brocht wurde kin.
Haadpersoan is in ienfâldige arbeider sûnder wurk, Semjon, dy’t it slim fynt dat syn frou him ûnderhâlde moat èn dat skoanmem ek noch by harren ynwenje moat. De ûnfrede fan Semjon liedt ta rûzjes en ta it misferstân dat hy der in ein oan meitsje wol. Hy lit harren yn ’t earstoan yn dy waan en as der allegearre frjemde figueren op besite komme dy’t sa’n selsmoard foar har eigen doelen brûke wolle, begjint Semjon him stadichoan in held te fielen.
Der wurdt in ôfskiedsmiel oanrjochte, mar as it der op oan komt, giet Semjon der foar omlizzen.
Dat doart er net te sizzen tsjin de lju oan wa’t hy syn ‘heldendied’ opdroegen hie. Oant flak foar de begraffenis nimt er him foar om syn belofte nei te kommen… Pas op it tsjerkhôf springt er út ‘e kiste en bekent dat er him net foar oaren opofferje wol mar libje!
In kluchtige komeedzje mei in swart rântsje.
Mem Hedwich hinget de deftige mefrou út en wol regel en oarder yn ‘e húshâlding. Se kriget lykwols gjin grip op har bern. Sicco, de soan, is in frouljusgek en dat hat fan gefolgen dat gjin inkele tsjinstfaam feilich is foar him. De dochter, Frouk, wol oan it toaniel en dat liket mem hielendal op fleanen. Heit Eldert bemuoit him der net mear mei, of it moat wêze dat er it mei de bern hâldt; de skiteldeftige Hedwich kin er min mei oerwei. Har suster út Amearika skriuwt har in Ingelske brief dêr’t se yn freget oft har soan ek in skoftsje by harren yn Fryslân útfanhûzje kin. Hedwich moat wol tajaan dat se dy brief net lêze kin en dêrom freget se de faam, Maaike, om him foar har te fertalen. Dêrmei begjinne de swierrichheden pas goed, want Maaike fertaalt ‘bachelor’ as swalker, skoaier, en hoe soe sa’n tantesizzer no passe yn Hedwich har fermidden?
Jane, de frou fan George, is net sa tefreden mei har libben; materieel ûntbrekt it har oan neat en George is wiis genôch mei har, mar dochs…. Jane fynt it libben mar wat in sleur, der bart noaitris wat spannends. En dan dochs: op in jûn komt der in man oan ‘e doar dy’t stofsûgers ferkeapet – seit er -. Letter seit er dat er in Russyske prins is en Jane rekket alhiel ûnder de betsjoening fan syn moaie ferhalen: de sensaasje stiet libbensliif by har yn ‘e keamer. Mar fansels hat ek dizze medalje twa kanten, want de prins blykt lid fan in ynbrekkersbinde te wêzen en as dan ek noch syn kompanen Olga, ‘it reade gefaar’ en Snitz, ‘de ferskriklike’ troch de doar komme, wurde Jane en George deabenaud. Mar dan…. wurdt George wekker, it wie in boaze dream en as Jane dan wer seit: “Hjir bart noait wat”, seit George út ‘e grûn fan syn hert: “Gelokkich net!”
Dream en wurklikheid binne yn dizze ienakter keunstich trochinoar flochten.
It tema fan dizze koarte ienakter is: hoe ferwurkje âlden it ferlies fan in bern… It dramatyske fan dit stik bestiet út de emoasje dy’t it praat fan de man en, foaral, fan de frou opropt. Sy wol alles wat oan harren jonge tinken docht oan kant dwaan, mar hy hat dat lykwols noch nedich om syn ‘sear’ te ferwurkjen. Tegearre prate se der wol oer, mar se hearre net echt nei elkoar, sadat it op spul útdraait… oant se wer frede slute. Se komme wer ta harren sels, mar it ferlies bliuwt, dêr sille se mei fierder libje moatte.
Geskikt foar in ienakterfestival.
Op moandeitemoarn komt it persoaniel fan it kantoar stadich op gong. Harren sjef hat him noch net sjen litten en as it jongste famke him in kopke kofje bringt sjocht se him heal neaken en dea op ‘e flier lizzen. Wingelsma syn sekretaresse wit wat der de freeds dêrfoar bard is en se noeget de beide oaren út om, mei har, nei te spyljen wat sy meimakke hat.
Sa komt de taskôger te witten dat de sjef wolris wat oars woe as mei mefrou Beverdam prate oer it wurk. It docht bliken dat sy him derta krigen hat de rollen om te draaien, sy ‘baas’ en hy ‘hearrige’. Dat is sa út ‘e hân rûn, dat de sjef der yn bleaun is…
In oanrieder foar wa’t ris wat oars wol as in sljochtweihinne blijspultsje.
Brulaap sit te kaarten yn ‘e kroech; hy kin mar min fuort komme. Dan komt der in man yn, dy’t him fertelt dat er al jierren troch syn maitresse besoademitere wurdt. Brulaap leaut der neat fan, mar hy is wol fan doel om ien en oar út te sykjen.
As er thús komt docht bliken dat der wol in man yn ‘e hûs is en hy wurdt poer! Mar Adèle wit him del te bêdzjen en se leit út dat se de man net ken… As de man út ‘e kroech – dy’t yn deselde flat blykt te wenjen – oanbellet, krijt dy der fan lâns, want wa soe Adèle no net leauwe? In oanrieder!
NB Fan dit stik hat de skriuwer ek in roman makke.